Domkerk, Domtoren, DOMunder, Utrechts Archief, wandelen langs de Kromme Rijn; mijn zoon koos ‘Maarten Luther’. Omdat Maarten Luther 500 jaar geleden zijn stellingen aan de deur van de slotkerk in Wittenberg gespijkerd had, heeft het Museum Catharijneconvent een tentoonstelling over deze rebel en zijn eerste actie ingericht. Wij bezochten dus het Catharijneconvent. Voor wie niet oplet leek Luthers tentoonstelling te gaan over de beginjaren van de boekdrukkunst, hetgeen helemaal goed gemaakt werd door de Utrechtse theatergroep Aluin. Die presenteerde een voorstelling over een nagesprek tussen Adriaan Floriszoon Boeyens, beter bekend als ‘de enige Nederlandse en omdat Utrecht toentertijd bij het Duitse Rijk hoorde tegelijk de 7de Duitse paus Adrianus VI’, Desiderius Erasmus Roterodamus, beter bekend als ‘Erasmus’ en Martin Ludher, beter bekend als ‘Maarten Luther’. Uit dit komisch-serieuze nagesprek, in de trans van “En jij Adrianus, wat heb jij bereikt in de 600 dagen dat je paus was?” maakte ik op dat er in onze streken minstens de afgelopen 500 jaar niets veranderd is. Dat was misschien wel de boodschap van Aluin.

De Rooms-katholieke kerk had ook 500 jaar geleden geld nodig, toen voor bijvoorbeeld de bouw van de Sixtijnse kapel in Rome. De jacht op de portemonnee van de burgerij werd gevoerd door hen bang te maken voor hel en vagevuur. De truc was de katholieken in de buidel te laten tasten, door zichzelf via het kopen van een aflaat jaren vagevuur te besparen.

Boeyens heeft er weinig aan veranderd. Die moest zich als relatief buitenstaander in Rome staande zien te houden.

Roterodamus wilde gevestigde opvattingen als humanist best op de korrel nemen, bijvoorbeeld door het schrijven van ‘Lof der zotheid’, maar wilde boven alles zijn neutraliteit bewaren. Daarom liet hij zich niet uit over de strijd tegen bepaalde aspecten van de katholieke kerk, die Ludher begonnen was. Was hij bang voor de Katholieke rechtbank met de mooie naam Inquisitio haereticae pravitatis (onderzoek naar het verderf van de ketterij), beter bekend als ‘De inquisitie’?

Ludher moest niets van de angstzaaierij hebben en kon het idee dat aflaten gekocht konden worden niet rijmen met zijn beeld van de pauselijke macht. De paus kon weliswaar van de apostel Petrus macht ontvangen hebben, maar hij kòn geen invloed uitoefenen op gods straf aan mensen als die net in het hiernamaals aangekomen waren.

Terugblikkend heeft die Ludher wel heel veel invloed gehad. Hij was een tijdje de meest gelezen schrijver. Meestal wordt het begin van de Reformatie gedateerd op 31 oktober 1517, toen hij zijn 95 stellingen in de openbaarheid bracht. Hij was degene die 500 jaar geleden een deukje in de almacht van de gevestigde orde sloeg, mensen aan het twijfelen bracht en verzet tegen uitwassen van het gezag voedde. Mensen als Martin Bucer, Heinrich Bullinger, Wolfgang Capito, Johannes Calvijn, John Knox, Philip Melanchton en Huldrych Zwingli raakten geïnspireerd en inspireerden op hun beurt Ludher. Dankzij de boekdrukkunst konden zijn ideeën veel sneller gedeeld worden dan daarvoor. Zo kregen 5 eeuwen geleden veel mensen in de smiezen dat de staatskerk soms ten koste van ‘Henk en Ingrid’ handelde. Het lutheranisme werd vooral invloedrijk in Duitsland en Scandinavië. Het calvinisme, deels overeenkomstig het lutheranisme en deels met een ander ideeëngoed, had vooral impact in Frankrijk, de Nederlanden, Schotland, Zwitserland en onder puriteinen in Engeland en de Verenigde Staten. Ooit vogelvrij verklaard wordt Luthers daad van verzet nu zowel door de katholieke kerk als daarbuiten met gepaste eer en ontzag herdacht.

Nou, u snapt het al; lees voor ‘de leer van de katholieke kerk’: CETA, verlagen van dividendbelasting, hedendaags liberalisme, oorzaken van klimaatverandering, verkleinen van de overheid en nog zo’n 95 misvattingen waarvan ons wijsgemaakt wordt dat die ons welzijn zouden bevorderen,
en lees voor ‘de katholieke kerk’: Apple, Europese Unie, Facebook, Shell, heel de wapenindustrie en nog zo wat financiële machthebbers.
Lees voor ‘Adrianus VI’: Sybrand van Haersma Buma, Alexander Pechtold, Mark Rutte en/of Gert-Jan Segers en zo, mensen die zich weliswaar een slag in de rondte werken, maar alle strijd tegen echt onrecht aan anderen overlaten,
lees voor ‘Erasmus’: onze media en bekende Nederlanders, en
lees voor ‘Maarten Luther’: Avram Noam Chomsky, Edward Joseph Snowden, Julian Paul Assange, Naomi Klein, Tenzin Gyatso en van eigen bodem de vrijdag jl. overleden Alfred Gustaaf (Fred) van der Spek om maar wat kritische personen, die de barricaden in deze tijd bemensen, te noemen.
De angst betreft nu weer ons eigen hachje en voor – niet te vergeten – ‘vreemden’ worden we bang gemaakt, in een tijd dat de machtigste 0,01% zich daardoor haast ongezien ten koste van het welzijn van alle overige mensen op aarde verder en verder en verder verrijkt.

Mijn zoon en ik praatten bij café Jan de Winter nog een tijdje naar aanleiding van wat Aluin ons gepresenteerd had, wat we verder over de kerkhistorie en aan kerkelijke symbolen in het Catharijneconvent gezien hadden. En natuurlijk ook uitgebreid over wat we elkaar nog meer te melden hadden.

Bronnen: Historiek en Wikipedia op 4 december 2017.