23 november 2017; begin van de avond:
Wat is er nodig om onze gemeenschap gelukkiger en gezonder te maken?
En zou het mogelijk zijn daarmee ook de planeet gezonder te maken?

Met andere woorden, als we nu voor even ophouden met reactief ‘nee’ te zeggen tegen sommige maatregels die CU, D66, CDA, Shell, VNO-NCW en VVD aan hun onderhandelingstafel bedacht hebben, maar naar onszelf gaan luisteren. Wat is dàn ons antwoord op de vraag in wat voor wereld we willen leven?
Bedenk het en schrijf het op.

26 november 2017; begin van de avond:
In Canada is dat experiment gedaan. Tijdens de Canadese federale verkiezingscampagne heeft een brede coalitie van Canadese activisten, auteurs, kunstenaars en nationale leiders zich in september 2015 gebogen over de vragen:
1. Wat is er nodig om onze gemeenschappen gelukkiger en gezonder te maken?
2. En zou het mogelijk zijn daarmee ook de planeet gezonder te maken?
Het bleek dat we voor een gelukkige en gezonde gemeenschap, bestaande uit talrijke deelgemeenschappen, vooral niet moeten willen voortborduren op ons huidige beleid, maar dat een sprong in het diepe daarvoor hoognodig is. Deze brede coalitie schreef een politiek manifest, ‘Het Leap Manifesto’. ‘Leap’ kun je vertalen naar het Nederlandse ‘sprong’.

Niet dat het gemakkelijk was om tussen de vertegenwoordigers van allerlei heel verschillende groeperingen hierover een marathon aan gesprekken te beginnen. Allerlei groepen blijken ook in Canada allerlei andere groepen dwars gezeten te hebben en de vervulling van veel wensen-van-de-een gaan ook in Canada ten nadele van de behoeften-van-anderen. De politieke ernst, immers de verkiezingen kwamen eraan, legde een druk op de deelnemers zich coöperatief op te stellen. Goede afspraken over het omgaan met elkaar – afspraken die zijn samen te vatten met het woord ‘respectvol’ – zorgden voor constructieve dialogen.

Als het ‘politiek haalbare’ ons veroordeelt tot een klimaatchaos die overmorgen begint, moet dat ‘politiek haalbare’ veranderen.

De woorden ‘beschermen’ en ‘zorgen’ vielen tijdens de bijdragen keer op keer; zorgen voor het land, zorgen voor de leefsystemen, de planeet beschermen, voor elkaar zorgen. Tijdens de besprekingen bleken die woorden, ‘beschermen en zorgen’, het raamwerk te zijn waarbinnen al het andere bleek te passen. Men was het erover eens: “We moeten van een systeem dat uitgaat van pakken wat je pakken kan – van elkaar en van de aarde – over op een cultuur die in het teken staat van zorg over en weer met als leidend principe dat wanneer je neemt, je ook zorg teruggeeft” (257). We moeten naar een systeem waarin iedereen een gelijke waarde heeft en waarbinnen mensen en de natuur niet als wegwerpartikelen worden gezien.
Het was, kort en goed, een poging om te laten zien hoe we een ‘economie die uitgaat van vernietiging’, kunnen vervangen door een economie ‘die uitgaat van liefde’. Want:
3. Wat zijn de eigenschappen die we bij mensen het meest waarderen?
Bij mensen waarderen we onder meer edelmoedigheid, gastvrijheid, warmte en wijsheid het meest. Volgende vraag:
4. Hoe zien die eigenschappen eruit als we ze gebruiken als leidraad voor beleid?
Zij in Canada ontdekten dat ‘openheid’ een van de dingen is die dan tot uiting komt. Dat betekent een cultuur, die mensen in nood welkom heet in plaats van hen angstig en achterdochtig te bejegenen, een cultuur die respect heeft voor ouderen en de kennis die zij in een heel leven hebben vergaard en een cultuur die begrijpt dat er andere manieren van weten zijn, veel ouder dan de zeer recente uitvinding die zij (en wij) ‘Canada’ noemen.

Diep in hun hart weten veel mensen dat we zo’n verandering nodig hebben. Als het ‘politiek haalbare’ ons veroordeelt tot een klimaatchaos, die overmorgen begint, moet dat ‘politiek haalbare’ veranderen.

Shell en VNO-NCW als onderhandelaars aan de regeringstafel samen met vertegenwoordigers van wèl-democratisch verkozen partijen is geen breuk met het verleden.
Een Donald Trump als Amerikaans president met een bende aan CEO’s als ministers, die stuk voor stuk een ‘pak wat je pakken kunt ongeacht de schade die we onze landgenoten, de dieren, de natuur, de wereld om ons heen en heel de planeet toebrengen’ is evenmin een breuk met het verleden. Dit is juist een logische eindfase van veel gevaarlijke verhalen die onze cultuur al heel lang opdist:
Dat alles in het leven om geld draait.
Dat alles wat een gemeenschap gezamenlijk bezit geen waarde heeft en geen bescherming verdient.
Dat blanke mensen beter zijn dan de rest.
Dat hebzucht goed is.
Dat kwetsbare groepen hun lot aan zichzelf te wijten hebben.
Dat de 0,01 % hyperrijken hun gouden torens verdienen.
Dat de markt alles beheerst.
Dat de natuur er is om door ons geplunderd te worden.
Dat we omringd zijn door gevaren.
Dat we ons alleen om onze eigen groep moeten bekommeren en
Dat er voor dit alles geen alternatief is.

‘Bescherming en zorg bieden’ is een antwoord op al deze onzin. In het ‘Leap manifest’, een oproep voor een Canada dat uitgaat van respect voor de aarde en voor elkaar, is dit allemaal uitgewerkt. Klik hier voor wanneer u dit manifest wilt lezen.

Bron: Pagina 252 tot en met 275 van “Nee is niet genoeg tegen Trumps schockpolitiek voor de wereld die we nodig hebben” (2017; met achterin een Nederlandse vertaling van het ‘Leap manifest’) door Naomie Klein uit het Engels vertaald door Jan Willem Reitma en Pon Ruiter en in het Nederlands uitgegeven door De Geus in Amsterdam.

Eerst even terugkijken, dan naar het nu om af te sluiten met een advies.

Na de lezing in 2014 vroeg een toeschouwer of kapitalisme en democratie verzoenbaar zijn. In 18 minuten gaf Amerikaans filosoof, mediacriticus, politiek activist en emeritus hoogleraar taalkunde Avram Noam Chomsky een overzicht van het ontstaan van het kapitalisme, besprak hij wat Adam Smith – een van de grondleggers van het klassieke liberalisme en ‘vader van de moderne economie’ – ècht dacht (en dat is resoluut anders dan hoe hij vaak geciteerd wordt) en legt hij uit waarom de Eerste en de Derde Wereld geworden zijn wat ze vandaag nog steeds zijn. Hij zei:
“(…) Een kapitalistische democratie kan gewoon niet bestaan. De mensen die op een of andere manier echt in de vrije markt en het kapitalisme geloven, of minstens doen alsof, vragen helemaal geen democratie. (…)
Als je Milton Friedman leest, of andere apostels van het zogezegde libertaire denken, dan zie je dat wat ze eisen niet ‘democratie’ is maar ‘vrijheid’. (…) Het gaat over zijn ‘vrijheid’ om zich te onderwerpen aan een hogere autoriteit, dat noemen zij ‘vrijheid’. (…)
Deze heren zijn voorstander van private tirannieën, de ergste soort tirannie die er bestaat, door private concentraties van rijkdom die niet ter verantwoording kunnen worden geroepen. Wanneer deze mensen zeggen dat ze geen inmenging willen van de overheid in de markt is het dat wat ze ècht bedoelen. (…) Het soort overheidsinmenging in de markt, die zij daarentegen juist wel willen toepassen, is die die mogelijk maakt dat private tirannieën ‘vrij’ kunnen werken. Dat zijn de grote bedrijven, de multinationals. (…)
Zo is de opdeling tussen Eerste en Derde Wereld ontstaan. De landen die zich wél konden ontwikkelen, zijn de landen die de regels van de kapitalistische economie brutaal met voeten traden. Engeland, de VS, Duitsland, Frankrijk, de Benelux. Slechts één land in het Zuiden wist zich toch te ontwikkelen: Japan, net dat éne land dat niet was gekoloniseerd en dus dezelfde protectionistische koers kon varen als de rijke landen. (…)
Zowat 70 % van de Amerikaanse bevolking, de 70 % laagste inkomens, zijn letterlijk niet meer betrokken bij de politieke beleidsvorming. Hun opinies hebben geen enkele invloed op de beleidskeuzes van de overheid. Hun volksvertegenwoordigers besteden daar geen enkele aandacht aan. Dat is dan ook één van de voornaamste redenen waarom een groot deel van deze bevolkingsgroep de moeite niet meer doet om te gaan stemmen. Ze krijgen toch geen enkele aandacht van de volksvertegenwoordiging. (…)
Wanneer je hoger op de inkomensschaal gaat kijken, merk je dat de invloed op de politiek toch een beetje toeneemt. Kom je daarentegen bij de top – wat we sinds Occupy de ‘één procent’ noemen – dat cijfer is niet juist; het gaat (…) over de ‘ééntiende van één procent’ – dát is de top waar de massale concentratie van de rijkdom zich bevindt. Die bepalen gewoon het politiek beleid. Dit is geen democratie, dit is plutocratie.”

De plutocraten breken het democratisch verzet met de shockdoctrine

Canadees activiste, journaliste en publiciste Naomi Klein valt Chomsky bij met de woorden:
Als je op de afgelopen halve eeuw terugkijkt, kun je zien hoe gericht en effectief de shockdoctrine door overheden is ingezet om het democratische verzet tegen buitengewoon schadelijk beleid te breken. Zo’n strategie om de democratie buiten spel te zetten is zeker nodig, omdat veel neoliberaal beleid zo impopulair is dat de bevolking er keer op keer nee tegen zegt; zowel op straat als in het stemhokje. (…) Daarom vinden de mensen die dit soort beleid willen doordrukken democratische vrijheden en waarborgen bepaald onwenselijk: die zijn alleen maar hinderlijk en vormen een bedreiging.
Uiteraard is niet al het neoliberale beleid impopulair. Mensen zijn wel in hun nopjes met lagere belastingen (mits die de middengroepen en lage inkomens ten goede komen, en niet de superrijken). En ook met snoeien in de bureaucratie van de overheid, in elk geval in theorie.
Maar door de bank genomen willen ze ook dat van hun belastinggeld voorzieningen worden betaald voor de gezondheidszorg, schoon water, goede openbare scholen, een veilige werkplek, pensioenen voor senioren en uitkeringen voor wie niet werken kan. Politici, die het mes willen zetten in dit soort essentiële voorzieningen, of die willen privatiseren, maken dat bij verkiezingen niet tot een speerpunt van hun campagne. Veel gebruikelijker is dat neoliberale politici bij hun campagne pleiten voor lagere belastingen en het behoud van dienstverlening, en tegen spilzucht van de overheid.
Daarna wordt een crisis aangegrepen – en als zij niet ernstig genoeg is, wordt zij opgeklopt – om te beweren, met schijnbare tegenzin en veel krokodillentranen dat er maar één mogelijkheid is: op de gezondheidszorg moet drastisch worden bezuinigd.

(…Donald Trump…) Zo heeft Besty De Vos, zijn minister van Onderwijs, haar leven gewijd aan het doordrijven van een particulier onderwijssysteem zoals dat na Katrina in New Orleans is opgezet.
Veel mensen in de kring van Trump zijn hartstochtelijk voorstander van het ontmantelen van de sociale zekerheid.
Sommigen hebben herhaaldelijk hun weerzin uitgesproken tegen een vrije pers, vakbonden en politieke protesten.
Trump zelf heeft het publiekelijk gehad over het inzetten van ‘de Feds’ om de misdaad in Chicago en andere steden aan te pakken, en
tijdens zijn campagne heeft hij beloofd om alle moslims, dus niet alleen uit de landen die op al die lijstjes van hem staan, de toegang tot de Verenigde Staten te ontzeggen.
Zijn minister van Justitie, Jeff Sessions, heeft scherpe kritiek geleverd op de ‘consent decrees’, een belangrijke voorziening die het Justitie en federale rechters mogelijk maakt om in te grijpen bij plaatselijke politiekorpsen als daar sprake is van wantoestanden (…)
De rijkste sponsors van Trumps campagne en in breder verband van extreemrechts – de multimiljardairs Charles en David Koch en de familie Mercer – willen dat alle beperkingen op het inzetten van geld in de politiek worden opgeheven en dat de wetten worden geschrapt die nu transparantie eisen over de manier waarop dat private geld wordt uitgegeven. (…)
waar het werkelijk om gaat is maatregelen invoeren die het voor mensen met een laag inkomen en voor leden van minderheden nog moeilijker zullen maken om te gaan stemmen.

Onder de huidige omstandigheden kunnen we ons geen voorstelling maken van de volledige reikwijdte van deze antidemocratische visie.

Zo zijn we er met elkaar getuige van dat democratie en kapitalisme niet samengaan in de VS. Echter, in de Europese Unie, met haar door lobbyisten gevormde beleidskijk op wat voor het bedrijfsleven belangrijk is, in plaats van hoe welzijn voor alle Europeanen te verwezenlijken, gebeurt precies hetzelfde. Zoals ook in Nederland, zoals recent bleek over de invloed van VNO-NCW en Shell op het kabinetsbeleid, met op kosten van de belastingbetaler een geweldige meevaller voor aandeelhouders, terwijl geen van de 4 regeringspartijen iets over verlaging van dividendbelasting in hun verkiezingsprogramma had opgenomen.

Maar dit is nog niet alles. Klein waarschuwt:
(…) Zoals Milton Friedman langgeleden heeft geschreven: ‘Alleen een crisis, echt of vermeend, brengt werkelijke veranderingen teweeg.’ Als die crisis er eenmaal is, hangt het optreden tegen die crisis af van wat er aan ideeën voorhanden is. (…)
Hoog tijd dat we ons voorbereiden op rampspoed.

En om dit verhaal positief af te sluiten nog even terug naar Chomsky, die 30 september 2014 aan het eind ook nog zei:
“Het positieve (…) is dat dit systeem wel degelijk kan veranderd worden, het is niet op bruut geweld gebaseerd. Wat dat betreft, leven we vandaag in een zeer vrij land, dank zij vele overwinningen door de eeuwen heen. Het is niet meer mogelijk voor een groot bedrijf om te doen wat iemand als Andrew Carnegie nog kon doen in 1892. Dat geeft ons heel wat mogelijkheden. We moeten daar gebruik van maken.”

Bronnen: “Noam Chomsky: “Kapitalisme en democratie zijn een contradictie”” door DeWereldMorgen Vertaaldesk (Lode Vanoost) via DeWereldMorgen op 1 januari 2015 en pagina 152, 153, 177, 178 en 179 in deel III van “Nee is niet genoeg tegen Trumps schockpolitiek voor de wereld die we nodig hebben” (2017) door Naomi Klein uit het Engels vertaald door Jan Willem Reitma en Pon Ruiter en in het Nederlands uitgegeven door De Geus in Amsterdam.

Klik hier voor het hele verhaal van Chomsky, en de video die daarvan gemaakt is, en ik adviseer: lees dat boek van Klein zelf helemaal!