Er is vooralsnog weinig geloofwaardige informatie beschikbaar over de vredesonderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland. Er zijn goede redenen om aan te nemen dat wanneer de Verenigde Staten van Amerika constructief en ernstig zou willen deelnemen aan de vredesgesprekken, de kans groot zou zijn dat er een snel einde komt aan de verschrikking van de oorlog in Oekraïne, die vergelijkbaar is met de nazi-invasie in Polen in 1939. Over de inhoud van zo’n constructief programma bestaat – althans in grote lijnen – geen geheim. Het belangrijkste element is de neutraliteit van Oekraïne: Oekraïne mag geen lid worden van een Russisch-vijandige militaire alliantie, geen wapens installeren die tegen Rusland zijn gericht (ook niet niet wanneer ze omfloerst “defensief” genoemd worden) en Oekraïne mag geen ruimte bieden voor militaire manoeuvres van vijandige strijdkrachten. En tegelijk moeten er stappen worden gezet in de richting van een soort federale regeling voor Oekraïne met een zekere mate van autonomie voor de Donbass-regio, naar het voorbeeld van wat er nog over is van het ‘pakket met maatregelen voor het toepassen van de Minskakkoorden’, oftewel ‘Minsk II’.

Dat zou nauwelijks nieuws moeten zijn in de wereld waarin wij leven. Iedereen zou bijvoorbeeld begrijpen dat Mexico zich niet kan aansluiten bij een door China geleide militaire alliantie en dat Mexico geen Chinese wapens kan plaatsen die gericht zijn tegen de VS en dat het geen militaire manoeuvres met het Volksbevrijdingsleger aan haar noordgrens kan laten organiseren. Indien Nikita Chroesjtsjov in 1962 zijn voornemen om atoomwapens op Cuba te plaatsen had doorgezet, was de kans groot geweest dat John F. Kennedy om dezelfde reden tot een preventieve atoomoorlog besloten had. Op het nippertje dirigeerde Chroesjtov de atoomwapens echter terug naar Rusland, zoals we allemaal (zouden moeten) weten. Ik herinner me nog de opluchting van mijn ouders, toen het gevaar voor die atoomoorlog geweken was.

Een constructief programma voor Oekraïne is dus ongeveer exact het tegenovergestelde van de gezamenlijke verklaring over het strategisch partnerschap tussen de Oekraïne en de VS, die op 1 september 2021 door het Witte Huis werd ondertekend. In dat document, dat weinig aandacht kreeg maar waarna Rusland troepen ten oosten van Oekraïne begon samen te trekken, wordt overtuigend verklaard dat de deur voor Oekraïne wijd open staat om toe te treden tot de NAVO. Ook werd “de laatste hand gelegd aan een strategisch defensiekader dat een basis legt voor de versterking van de strategische defensie- en veiligheidssamenwerking tussen Oekraïne en de VS.” Dat gebeurt onder meer door Oekraïne te voorzien van geavanceerde antitank- en andere wapens, samen met een “robuust opleidings- en oefenprogramma in overeenstemming met de status van Oekraïne als een NAVO Enhanced Opportunities Partner”. Het was de zoveelste bijdrage aan een obstructieproces dat de NAVO (lees: ‘Het Witte Huis’) aan het perfectioneren is. Dat proces werd in 1998 ingezet door Bill Clinton door de vaste belofte van George H.W. Bush te schenden om de NAVO niet naar het Oosten uit te breiden. Die beslissing van Clinton ontlokte destijds ernstige waarschuwingen van hooggeplaatste diplomaten waaronder William Burns, George Kennan, Henry Kissinger, Jack Matlock (de huidig CIA-directeur), en vele anderen. En nu zit Oekraïne met de gebakken peren.

Het Westen, en vooral de VS, is bij uitstek verantwoordelijke voor de oorlog in Oekraïne

Volgens John Mearsheimer, een van de meest vooraanstaande geopolitieke experts in de VS, begonnen de problemen rond Oekraïne al op de NAVO-top van Boekarest in april 2008. Toenmalig president George W. Bush zette het bondgenootschap onder druk en kondigde aan dat Georgië en Oekraïne lid zouden worden van de NAVO. Het Kremlin liet weten dit als een existentiële bedreiging op te vatten. Als reactie daarop waarschuwde Vladimir Poetin dat, indien Oekraïne zou toetreden tot de NAVO het dan zonder de Krim en de oostelijke regio’s zou zijn. De VS negeerde deze rode lijn van Moskou en zette haar plan door om van Oekraïne een Westers bolwerk aan de grens van Rusland te maken. Naast dit militaire gedoe bevatte de strategie van Bush nog twee andere aspecten: een toenadering van Oekraïne tot de EU en het installeren van een pro-Westerse regering. Dat laatste aspect kreeg zijn beslag met de Maidan-opstand in 2014. Dit was een door de VS gesteunde en wellicht zelfs georkestreerde opstand, die de pro-Russische president van Oekraïne, Viktor Janoekovitsj, ten val bracht. De reactie van Rusland bleef niet uit. De Krim werd bezet en Moskou steunde de opstand in de Donbass-regio in het oosten van Oekraïne.

We zullen echt heel snel aan zelfreflectie moeten gaan doen om ons eigen aandeel in al die zaken, die de toestand in de wereld ontwrichten, aan te pakken. Als we tenminste willen bereiken wat we altijd vroom beweren na te streven.

Bronnen: “Chomsky: ‘Discussieer niet over ‘rechtvaardigheid’ oorlog, maar voorkom kernoorlog’” door C.J. Polychroniou op 24 maart 2022 en “Oorlog in Oekraïne: de echte reden waarom Rusland is binnengevallen” door Marc Vandepitte, beide via DeWereldMorgen op 29 maart 2022.

Dit zijn overigens twee lezenswaardige artikelen: ik haalde hierboven alleen de – in mijn ogen – meest belangrijke passages aan, maar in beide artikelen staat nog veel meer interessants.