Het besluit van de Amerikanen om uit de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties (VN) te stappen past in een patroon. De Amerikaanse regering onder leiding, nou ja ‘leiding’? Jazeker! De Amerikaanse regering onder ‘verkozen leiding’ van Donald Trump houdt niet van gezamenlijk ergens voor of tegen op te trekken op het wereldtoneel. Kijk naar handel, Iran, de felle verdediging van Israël, klimaat en Unesco. Dat zijn allemaal onderwerpen waarop de Amerikanen zich isoleren. Die ontwikkeling vormt een risico voor de wereldorde. Wellicht ook een kans, want ‘grote broer’ had altijd al akelige trekjes.

Hoewel Eleanor Roosevelt, de vrouw van voormalig Amerikaanse president Franklin Roosevelt, een drijvende kracht was achter de Universele Verklaring van de Rechten voor de Mens, en daarmee achter de VN – in mijn ogen een parel van waartoe de mensheid mondiaal in staat is – is de kogel nu door de liberale en tegelijk linkse kerk. De Amerikanen worstelen altijd met hun twee rollen op het wereldtoneel:
1. enerzijds die van bepleiter van democratie,
2. anderzijds die van dominante economische en militaire macht (waar dat akelige trekje uit voortkomt).
Het besluit de Mensenrechtenraad te verlaten heeft vast en zeker met die worsteling te maken. Hadden we anders mogen verwachten? Machtspolitiek heeft onder Trump de doorslag gegeven: Wijzen, laat staan ‘het leveren van gefundeerde kritiek’ wordt niet meer door grote broer getolereerd. Hij is nu onaanspreekbaar gebleken. Wellicht was dit niet te vermijden. Het was alleen slechts in het belang van de wereldorde uit te stellen door de VS met haar vetorecht een beetje te ontzien. Hoe dan ook, nu is het best lastig dat het veruit machtigste land van de wereld kiest voor eigenmachtig, geïsoleerd optreden waarbij America first – net als ‘eigen volk eerst’ hier te lande – het leidend principe is.

Ik ben benieuwd wie zo’n onafhankelijk denkende kanjer gaat opvolgen

Vier jaar geleden kon Zeid Ra’ad al-Hussein profiteren van een verrassingseffect binnen de Mensenrechtenraad. Hij was een Jordaanse carrièrediplomaat. Eenmaal hoge commissaris, schuwde hij de klare taal niet. Hij nam niet alleen evidente doelwitten zoals Noord-Korea, Iran en Rusland op de korrel, maar haalde regelmatig ook uit naar Europese landen en de VS. Zo noemde hij onlangs de vorming van de extreemrechtse regering in Oostenrijk een ‘gevaarlijke evolutie’. Ook zijn moederland spaarde hij niet.

Vorig weekend vroeg hij in zijn laatste grote toespraak nog waarom de VN zo stil blijft tegenover chauvinisme en nationalisme; “de meest destructieve krachten”, aldus al-Hussein. “Zonder verzet tegen die krachten is geen vrede mogelijk”, sprak hij. Volgens mij ‘de spijker op de kop’.

In een opiniestuk in de Washington Post toont al-Hussein zich ontegenzeggelijk scherp:
“We keren terug naar een tijd toen racisten en xenofoben bewust haat en discriminatie aanwakkerden bij het publiek, terwijl ze zichzelf zorgvuldig verhulden achter de vermomming van democratie en rechtsstaat. Terug naar een tijd dat vrouwen hun eigen keuzes en hun lichaam niet mochten controleren, toen kritiek gecriminaliseerd werd en mensenrechtenactivisme je in de gevangenis bracht of erger. (…)
Zo worden oorlogen gemaakt: met het gegrom van oorlogszucht en de grijns van ontmenselijking; de zweep van onrecht en de toenemende erosie van oude en schijnbaar vermoeiende controlemechanismen. Het pad van het geweld wordt gebouwd op de onontgonnen gevolgen van banale, incidentele brutaliteit die in het politieke landschap sijpelt. (…)
Xenofoben en racisten treden uit de schaduw. Er is een terugkeer gaande tegen de vooruitgang van vrouwenrechten en vele andere rechten. De ruimte voor activisme wordt kleiner. De legitimiteit voor mensenrechten wordt aangevallen en de toepassing van mensenrechtennormen zit in de verdrukking.”

Zelfs over zijn eigen opvolging wenst hij het risico niet te nemen dat hij – na de voorbije jaren – te weinig gezag heeft overgehouden om roerganger van de Mensenrechtenraad te blijven. Ik ben benieuwd wie zo’n onafhankelijk denkende kanjer daar over tweeënhalve maand gaat opvolgen.

Bronnen: “VS uit Mensenrechtenraad: ‘begrijpelijk, maar ook een risico’” door NOS- Buitenland via NOS op 20 juni 2018 en “Afscheid van de VN-diplomaat die niet bang was van Trump, Orban en co” door Christophe Callewaert via DeWereldMorgen op 19 juni 2018.