Net als dat we tijdens de Olympische Spelen met een haast onbespreekbare vanzelfsprekendheid gedwongen worden te focussen op de prestaties van Oranje, worden we op het wereldtoneel haast gedwongen te kiezen voor Nederland en haar bondgenoten. Wat de afgelopen 55 jaar veranderd is, is het raffinement waarmee ons een bepaalde zienswijze opgedrongen wordt. Die 55 jaar baseer ik op Hans van Mierlo, die in 1967 als D66-voorman van zijn PR-team op z’n kop kreeg omdat hij vlak voor een tv-debat naar de kapper geweest was. Daardoor leek hij minder op de D66-voorman op de verkiezingsaffiches. Er is sindsdien veel geleerd hoe ons te beïnvloeden.

Bekend is het nepnieuws van 4 augustus 1964. Op die dag zou de Amerikaanse torpedobootjager USS Maddox op volle zee door vijf Noord-Vietnamese torpedoboten aangevallen zijn. De Verenigde Staten van Amerika wilde de Vietnamoorlog al uitbreiden en dit niet-gebeurde incident werd gebruikt om daarvoor draagvlak te creëren. Wat begon met een vergissing mondde, toen het misverstand inmiddels lang en breed opgehelderd was, uit in een mandaat voor de Amerikaanse president Lyndon Johnson om zonder inspraak van het congres in Vietnam te mogen huishouden. Bekend is ook het verhaal van de couveuses, die door Iraakse soldaten uit Koeweitse ziekenhuizen meegenomen werden, nadat ze de erin liggende baby’s op de grond gegooid hadden. Het 15-jarig meisje Nayirah, dat later ontmaskerd werd als de dochter van de Koeweitse ambassadeur in de VS die tijdens de Iraakse bezetting helemaal niet in Koeweit was, dat dat indrukwekkende verhaal aan het Amerikaanse Congres met alle bijbehorende emoties vertelde, was wekenlang door een Amerikaans PR-bureau getraind. Net als een aantal andere valse getuigen die haar verhaal bevestigden, zodat zelfs Amnesty International er instonk. Met dat verhaal maakte zij de publieke opinie rijp voor de operatie Desert Storm om Koeweit te bevrijden van de Iraakse bezetting. En bekend is het nepnieuws van Colin Powell over de verborgen massavernietigingswapens in Irak, die zo goed verborgen bleken dat ze tot op de dag van vandaag niet gevonden zijn. Maar die met dat verhaal de publieke opinie rijp gemaakt heeft voor de inval in Irak. Minder bekend is het Amerikaanse nepnieuws van gisteren en de afgelopen maanden van secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg, die het risico van een grootscheepse Russische aanval op Oekraïne “zeer, zeer groot” acht. Tegen de Duitse publieke zender ARD zei de NAVO-topman dat alles erop wijst dat zo’n militair offensief ophanden is. Wat dat aangaat kunnen Joe Biden, Alexander De Croo, Boris Johnson en Mark Rutte een koortje oprichten.

Ik zou zeggen: “Wantrouw al wie zich ‘expert’ noemt en ga er vanuit dat zelfs de officiële versie één vertekende kant van het verhaal schetst met weglating van elk element dat dat verhaal enigszins in twijfel zou kunnen trekken”. Vraag jezelf altijd af wat of wie belang zou kunnen hebben bij de strekking van een bericht. Vertrouw alleen genuanceerde berichten met bronvermeldingen, wanneer die bronnen het vertrouwen waard zijn. Het is anders een beetje vermoeiend elke keer naderhand toe te moeten geven dat hele leugens en halve onwaarheden ons rijp gemaakt hebben in te stemmen met het volgende onrecht.

Net als hun Amerikaanse collega’s blijken Belgische en Nederlandse media een aantal basisprincipes van journalistiek niet te kennen of vergeten te zijn. In beide gevallen produceren zij propaganda in plaats van een naar alle kanten kritisch journalistiek bericht. Die principes zijn:

1.  check elke verklaring;
2.  verklaringen van ‘anonieme bronnen’ zijn geen bewijs;
3.  zeggen dat er onweerlegbare bewijzen zijn is geen bewijs;
4.  zeggen dat onderzoeksrapporten bewijzen leveren is geen bewijs, het is zelfs geen bewijs dat die rapporten bestaan; en
5.  zeggen dat rapporten vrijgegeven zijn zonder die rapporten te leveren is geen bewijs.

Zoals docent, historica en schrijver Pien van der Hoeven ons op het hart drukt: overheden hebben een lerend vermogen, omdat na elke gebeurtenis de methodiek om met de pers om te gaan geactualiseerd wordt, maar het journaille mist dat lerend vermogen en tuint er elke keer weer in door met de meest invloedrijke winden mee te waaien (vaak om zo snel mogelijk belangrijk of vermakelijk nieuws te brengen).

Bronnen: “‘Russische propaganda’ is alles wat niet 100 procent de NAVO volgt – zoals dit artikel dus” door Lode Vanoost via DeWereldMorgen op 18 februari (hier met veel meer interessants over ‘Oekraïne’ te lezen) en “Strategisch Nepnieuws”, Pien van der Hoeven, schrijver van “Spoken. Hoe het kapitalisme ons tot oorlog drijft” in OVT (VPRO) geïnterviewd op 13 februari 2022 en hier te bekijken.