“Wat ik verneem over Oekraïne: is dat nou nieuws of oorlogspropaganda, of beide?”, vraag ik me sinds 24 februari jl. af. Gelukkig zijn er mensen, die zich erin verdiept hebben wat oorlogspropaganda is. Mensen die daarover zinnige dingen kunnen zeggen. En dat is belangrijk, want niet alleen tijdens de reclames wordt ons iets aangepraat; spindokters helpen invloedrijken, hooggeplaatsten en politici al wel 50 jaar om onze media dusdanig van onderwerpen te voorzien dat zij draagvlak kweken voor hun ideeën, handelen en kijkcijfers. Zo wordt ons dag in dag uit van alles aangepraat en wijs gemaakt; echt waar, gewoon gelogen of een subjectief deel van de feiten.

Anne Morelli is zo iemand. Een Belgische historica gespecialiseerd in de hedendaagse geschiedenis van religies en minderheden. Zij publiceerde in 2001 “Elementaire principes van oorlogspropaganda”. Die principes, waarover iedereen het wel eens schijnt te zijn, komen neer op deze boodschappen aan het volk:

1.   Wij willen geen oorlog

2.   Het andere kamp is volledig verantwoordelijke voor de oorlog

3.   De vijandelijke leider lijkt op de duivel

4.   Wij verdedigen een nobele zaak, geen particuliere belangen

5.   De vijand begaat bewust wreedheden, wij begaan hooguit onopzettelijke blunders

6.   De vijand gebruikt illegale wapens

7.   Wij lijden weinig verliezen, maar de verliezen van de vijand zijn enorm

8.   Kunstenaars en intellectuelen steunen onze zaak

9.   Onze zaak is heilig

10. Wie aan ons twijfelt, is een verrader

Wanneer we deze principes nu toepassen op de oorlog in Oekraïne, dan constateer ik dat in het maatschappelijk debat via onze media aan 1. voldaan wordt: in het publieke debat daar speelt het geen enkele oorlogszuchtige rol dat de NAVO sinds het vallen van de muur in 1989 honderden kilometers oostwaarts is opgetrokken, waardoor het machtsevenwicht in Europa verstoord raakte (te meer doordat het Warschaupact al in 1991 ontbonden is), dat de Verenigde Staten van Amerika – ik meen onder meer met 5 miljard dollar – de Maidanprotesten in het Oekraïne van 2013/14 steunde waarna de pro-Russische Viktor Janoekovytsj ten val kwam en de pro-Europese leider Petro Porosjenko aan het roer kwam, dat de VS zich niets gelegen laat liggen aan de Russische waarschuwingen waardoor de onder Donald Trump hervatte Koude Oorlog uit balans dreigde te geraken, dat Russische herhaaldelijk gedane voorstellen om een bindend wederzijds niet-aanvalsverdrag op te stellen aan dovemans oren gericht waren, dat de top van de NAVO in juni jl. Rusland unaniem aangemerkt heeft als vijand (‘systemische vijand’) en dat de VS doorgegaan is om van Oekraïne een Westers bolwerk te maken aan de Russische grens. Tegelijkertijd wordt in het publieke mediadebat aan de argumenten van het Kremlin geen enkele waarde toegekend, als ze al voor het voetlicht gebracht worden. Zelfs mijn gewaardeerde radioprogramma OVT van de VPRO maakt zich hier schuldig aan.

Ook aan 2, 3, 4 en 5. wordt in onze media voldaan. Ik verneem niets van de minste zelfreflectie. Ook over de Amerikaanse belangen om het bedenkelijke schaliegas aan Europa te slijten geen woord. Alleen het ‘wij begaan hooguit onopzettelijke blunders’ van 5. ontbreekt, omdat – hoewel de VS waarschijnlijk de uitdager van deze oorlog is (alles hiervoor gebeurde ogenschijnlijk onder strakke regie van de VS) – Oekraïne de kolen uit het vuur moet halen; de schade, die onder Russisch gezag aan Oekraïne wordt toegebracht, wordt dus wel degelijk uitgemeten. Ook 6 en 7. domineren in de media met dezelfde kanttekening als bij 5.. Aan de intellectuelen en kunstenaars in 8. kunnen we de hele wereld toevoegen en wie weigert Rusland om zijn invasie en de daaruit voortvloeiende oorlog te veroordelen wordt – soeverein of niet – door de VS zelfs publiekelijk onder druk gezet of gesanctioneerd. Ook aan 9 en 10. wordt in onze media voldaan, want de zaak wordt voorgesteld alsof Oekraïne soeverein haar koers zou mogen kiezen en men vergeet gemakshalve dat de VS al sinds 62 jaar een embargo vol houdt tegen het soevereine Cuba vanwege haar politieke communistische koers. Oftewel, wat onze media produceren heeft volgens mij een hoge mate van oorlogspropaganda.

Maar wat ik hier feitelijk met Morelli wil zeggen om ons geen zand in de ogen te laten strooien en tot mijn pointe te komen: “Twijfel is essentieel. Wie niet twijfelt kan je niet betrouwen [in vertrouwen nemen; GjH]. Je moet altijd twijfelen, ook over je eigen mening. Je mag nooit zeggen ‘Ik weet het zeker’. Ook vandaag niet. Je moet blijven denken ‘Misschien zit ik wel fout, misschien niet.’ [en: Het is de vraag wat er werkelijk gebeurd is; GjH] Het drama is dat geen van beide kanten in deze oorlog gelijk heeft. Dat is trouwens in alle oorlogen zo. (…) Je moet drie dingen doen vandaag: twijfelen, twijfelen en twijfelen. Twijfelen over wat men ons alle dagen in de media door de strot duwt èn twijfelen over je eigen analyse. Alleen dan kan je eventueel doordringen tot de feiten.” 

Bron: “Anne Morelli over oorlogspropaganda: ‘Twijfel altijd, over wat men ons opdringt èn over wat we er zelf over menen te weten’” door Lode Vanoost via DeWereldMorgen op 6 april 2022.