Gisteren zag ik een fotootje van onze premier die als privé-persoon een krans ging leggen bij het Indische monument. Ik vroeg mij af wat hij als privé-persoon off the record wel kon zeggen tegen de daar aanwezigen. En of hij dat gezegd heeft. Zonder microfoon valt het niet mee om tersluikse boodschappen op te vangen.

Mij lijkt het ongemakkelijk deze bevrijding van Indonesië mee te vieren wanneer je in het dagelijks leven minister of premier bent van ons land. Met de kennis van nu weten we dat onze voorvaders snel na die bevrijding een oorlog tegen Indonesië begonnen om het land opnieuw te koloniseren. Een oorlog inclusief een bezetting en het nadoen van wat de Duitsers en hun kompanen de Nederlandse bevolking vlak daarvoor nog hadden aangedaan, toen de Japanners dat de Indonesiërs aandeden. Mij lijkt het ongemakkelijk te weten dat onze voorvaders vlak na de herdachte bevrijding naar schatting 150.000 Indonesiërs gedood hebben. Naast alle trauma’s en schade die deze oorlog veroorzaakte in de eerste plaats bij de Indonesische bevolking. Op de voet gevolgd door de schade en trauma’s bij de militairen die daar niet uit vrije wil zaten en verderop gevolgd door de andere militairen. Off the record: wat een moed van de dienstweigeraars, indertijd! Zij namen een juiste beslissing zonder trauma’s op te lopen – wel frustratie – en door anderen geen trauma’s aan te doen.

Over de indirecte schade door miljoenen te investeren in die oorlog, in plaats van in de veelvuldig bezongen wederopbouw van ons land, ga ik het hier niet hebben. Dat is net zoiets als ons veel te trage economische herstel na de crisis van 2009 door een te groot geloof in neo-liberale economische modellen, waar het Internationaal Monetair Fonds nu van zegt dat het onjuist is geweest. Voor u en mij, de Grieken, de Ieren, de Portugezen en de Spanjaarden is of lijkt dat niet meer dan een gegeven situatie is. Zo was het toentertijd hier tijdens de wederopbouw ook. Men deed het met het geld dat ter beschikking was en de middelen die er waren.

Mij lijkt het ongemakkelijk bij de bevrijdings-herdenking van Indonesië als privé-persoon aanwezig te zijn, als je tegelijk premier bent van een kabinet dat nog steeds het laatste woord over deze beschamende periode niet gesproken heeft. Al ben je in 1967 geboren is en sta je buiten elke verdenking aan medeplichtigheid, door niet te erkennen wat we inmiddels allemaal (kunnen) weten word je alsnog medeplichtig aan alle toen gepleegde onrecht.

Tegelijk denk ik bij zo’n fotootje aan al de komende herdenkingen van de oorlogen die nu uitgevochten worden. Ooit zullen die stoppen en dan zien we dezelfde soort van herdenkingen. Ook dan waarschijnlijk nadien met alle kransen, de onbereidheid aan financiële genoegdoening te doen en met alle ongemak.