Gisteren vertelde ik voor het lunchpauzeconcert in Tivoli Vredenburg dat ‘de economie’ op mensen als ik niet kan draaien. Dat gold nog in sterkere mate voor mijn gezelschap. Beiden zijn we doordrenkt van het idee dat een mens eten, drinken en perspectief nodig heeft voor een goed leven. Alle gadget-producenten ten spijt. Misschien is het meer filosofisch ‘de idee’ hier overigens meer op zijn plaats.

Hoe anders redeneren onze politici. Lingeriefirma ‘Marlies Dekkers’ dreigde in de zomer van 2013 te bezwijken onder haar schulden. Oprichtster Dekkers maakte afspraken met de nieuwe investeerders van Karmijn Kapitaal (KK). Dat is een met belastinggeld gespekt private-equityfonds. KK liet de lingeriefirma failliet gaan en maakte dezelfde dag een doorstart. Dekkers kreeg 25% van de aandelen, de rest ging naar KK. Andere aandeelhouders en leveranciers zijn hun geld kwijt en een deel van het personeel verloor zijn baan.

Belastinggeld dat niet geïnvesteerd wordt in het algemeen belang

KK haalde 33% van zijn investeringsbudget op bij de overheid:
Het Europees Investerings Fonds (EIF) zegde € 9.000.000 toe in 2012. In 2015 kwam daar nog € 20.000.000 bij.
Het ministerie van Economische Zaken (EZ) investeerde mee via het in 2012 opgerichte Dutch Venture Initiative (DVI). Dit is een fonds gevuld met publiek geld – deels van EZ, deels van EIF – dat via andere fondsen mkb-bedrijven ondersteunt. Uit die pot kreeg KK € 5.000.000.

Tuk op ondernemertje spelen investeerden onze overheden ook in de Duitse gereedschap-webshop ‘Contorion’ (Alles für den Profi) en in online wenskaartenfirma ‘Greetz’ en leende geld uit aan bussenbedrijf VDL, eendenslachterij VSE in Harderwijk en kokendwaterfirma Quooker.

Het gaat dan, wordt gezegd, om ‘revolverende fondsen’. In gewoon Nederlands ‘de kip met de gouden eieren’ en om het uit te leggen ‘kapitaal dat in korte tijd zoveel winst oplevert dat steeds meer kapitaal geïnvesteerd en uitgeleend kan worden’; ‘durfkapitaal’. Dat investeringen en leningen lopen via niet democratisch gecontroleerde accountantskantoren, zoals KK en PricewaterhouseCoopers (PwC) dat alleen al voor onze overheid – niet belangeloos – € 700.000.000 beheert, blijkt geen bezwaar. In totaal lijkt voor ‘de Nederlandse markt’ ruim € 20.000.000.000 ondergebracht te zijn in 150 fondsen. En dat terwijl semi-overheidsdiensten als de energiebedrijven, scholen, spoorwegen en andere vervoersbedrijven, waterbedrijven, woningbouwcorporaties, zorginstellingen en zorgverzekeraars als private instellingen op ‘de markt’ moesten gaan concurreren.

Een schoolkind kan begrijpen dat revolverende fondsen net zo min kunnen bestaan als een perpetuum mobile of een kip die goud legt in plaats van eieren. Wanneer zij tegen elke logica in zouden bestaan, zouden commerciële bedrijven daar al hun geld in investeren. Hier is de weg andersom: overheden investeren eindeloos met ons belastinggeld in pop-ups, start-ups en wereldbestormende projecten tot en met KK, omdat daar minstens 30% van het bestuur uit vrouwen bestond (direct na het faillissement van ‘Marlies Dekkers’ werd de bestuursvoorzitter door een man vervangen). De keren dat een project slaagt, strijken grootbedrijven de winsten op door overnames en met patenten. Maar onze politici zijn er dol op. Het verlies van belastinggeld betalen wij doordat geld niet geïnvesteerd wordt in het algemeen belang: cultuur, gezondheidszorg, milieu, onderwijs, welzijn en onafhankelijke (!) wetenschap en doordat de patenten de prijs van producten als medicijnen, ICT-technologie en voedingsmiddelen opdrijven.

En dan nog even dit: ons ministerie van Economische Zaken richtte EIF en DVI op onder Luxemburgs recht: met een investeringsportefeuille van € 39.000.000 in 2016 werd € 24.000 uitgegeven aan belastingadvies en werd € 783 aan belasting afgedragen.

Deed de overheid nog maar wat zij behoort te doen: opkomen voor het algemeen in plaats van het privaat-belang. Mijn gedroomde overheid is er een die zorgt dat iedereen gezond kan blijven en perspectief heeft op een goed leven.

Aanraders: Mazzucato, M. (2015), “The Entrepeneural state: debunking public vs. private sector myths” ISBN 9781610396134, “De ondernemende staat” ISBN10 9046819302 ISBN13 9789046819302 of klik hier voor een uitzending van ‘VPRO Tegenlicht’ met haar.

Bron: “De overheid als durfkapitalist; het sprookje van de revolverende fondsen” door Bram Logger en Parcival Weijnen met medewerking van Mark Coelen in De Groene Amsterdammer van 29 maart 2017.