Als u een baby op straat ziet liggen, heeft u echt geen moreel dilemma meer, zoals vroeger. Toen moest u verzinnen of u de baby wilde oppakken, en daarmee voor weken verantwoordelijk was voor de zorg, voordat u een opvangplek had gevonden. Misschien wel voor de rest van uw leven. Dat is nu anders. U belt gewoon 112 en u weet dat er voor de baby gezorgd gaat worden.

Onze autoriteiten functioneren daarmee voor ons als een ‘moreel exoskelet’. Dit exoskelet werkt echter alleen op nationaal niveau. Het programma voor de komende generatie is hoe we dit morele exoskelet kunnen uitbreiden naar het hele continent, naar de hele planeet. Hoe we kunnen stoppen met discrimineren op basis van kleur – of op basis van paspoort. Het is de enige weg, want het alternatief voor dit vooruitzicht is de logica van de muur, van ‘ieder voor zich’.

Aan het woord is de Tsjechische econoom en denker Tomáš Sedlácek, schrijver van onder andere ‘De economie van goed en kwaad’, die zegt:
“We moeten op zoek naar nieuwe dromen en verhalen.”

Er zijn volgens hem 3 opties voor de huidige leiders; voor degenen met macht, voor heel de elite:
1. Niets doen, dus doorgaan op dezelfde weg en geen verhaal vertellen waar je mensen in meeneemt. Dit zaait tweedracht, loopt vast door het economisch geweld dat ermee gepaard gaat en is op de keper beschouwd volstrekt irrelevant.
2. Teruggaan naar vroeger, ieder land voor zich met een muur eromheen, de nationalistische route. Dit sluit mensen en de wereld buiten en loopt vast door politioneel en militair geweld dat uiteindelijk nooit toereikend zal blijken in onze wereld die steeds sneller verandert.
3. Boven het nationale eigenbelang durven kijken en het Europese verhaal vertellen. Dit is de enige optie die gaat werken, want de problemen waar we mee kampen, of dat nu de Griekse financiën, het milieu of de vluchtelingen is: het heeft geen enkele zin om dit nationaal aan te pakken.

We zien vandaag de dag de geboorteweeën van de overgang van het tijdperk van nationale oriëntatie naar een planetaire oriëntatie.

Mensen zijn nu boos, omdat de elite volgens hen niet naar hen luistert, dus optie 1. moet echt snel verlaten worden. We moeten mensen meenemen om te kunnen gaan meedoen aan bovennationale verkiezingen, want alleen door democratische verkiezingen wordt macht gelegitimeerd. Sedlácek is voorstander van mondiale referenda. “Neem nu de Brexit”, zegt hij, “dat gaat iedereen aan, niet alleen de Britten. Als iedereen had mogen meestemmen over de Brexit zou de uitslag heel anders zijn geweest.” Ik voeg daaraan toe dat ik het toch ook wel raar vind dat een wereldleider als Donald Trump alleen door ingezetenen van de Verenigde Staten van Amerika gekozen kan worden. Of een Barack Obama, een George Bush en een Bill Clinton, maar ook een Vladimir Poetin. Alsof deze mensen geen invloed uitoefenen op ons denken en op ons beleid.

De boze mensen moeten gaan inzien dat die Syrische vluchteling de vijand niet is. Sedlácek vraagt zich af waarom we voor Syrië de VN niet hebben ingeschakeld. Die kunnen oplossingen verzinnen die boven de nationale belangen uitstijgen.
Mensen moeten gaan inzien dat staten niet tegen elkaar moeten concurreren om het vestigingsklimaat van grootbedrijven zo gunstig mogelijk te maken ten koste van nationale algemene nutsvoorzieningen als gezondheidszorg, onderwijs en sociale voorzieningen.

Linksom of rechtsom moeten we echt collectief gaan besluiten om tot rationele vergezichten te komen. We moeten weer groot gaan dromen; geen muren bouwen, maar mensen meenemen in onze visie dat we een nieuw tijdperk ingaan of we dat willen of niet. “Als je chocola wilt verkopen, heeft het geen zin om uit te leggen waarom drop vies is. Dan moet je uitleggen waarom chocola zo goed is“, zegt Sedlácek.

Het is de Europese leiders eerder gelukt om mensen ervan te overtuigen dat we moesten gaan handelen in plaats van oorlog voeren. Daar is de Europese Gemeenschap letterlijk op gebaseerd.

Conflicten beheersen door materiële groei… dat lukt zolang de groei duurt. En dat is exact waar we nu staan. We hebben onze dromen vervuld, maar onze verlangens niet. Verlangens zijn nooit te stillen. En zo komt Sedlácek uit bij de nieuwe economie:
“We moeten de maatschappij klaarmaken voor de digitale toekomst, want daarin is ruimte om onze verlangens immaterieel te gaan vervullen. We moeten virtuele manieren gaan bedenken en toepassen om mensen te helpen zich te ontplooien, om allemaal deel te worden van de elite. Daar is nog heel veel in te ontwikkelen” [vet-gedrukte door GjH]. We moeten naar een wereld van amusement en likes, maar ook van kennis, kunst en onderwijs. Een alternatief is er niet; het menselijk verlangen is nu eenmaal onstilbaar. Zolang we ons verlangen niet kunnen beperken, is een mondiaal democratisch geregeerde wereld onze enige hoop.

Naar “‘Onze dromen zijn vervuld, maar onze verlangens niet’; De verantwoordelijkheid van de elite” door Frank Mulder in De Groene Amsterdammer van 22 november 2017.