We praten over nepnieuws alsof er ‘objectief feitelijk nieuws’ bestaat. Dat laatste lijkt mij een arrogant-bedroevende overschatting van onze kennis over ‘de’ werkelijkheid. Vertel zelf maar eens een verhaal zonder positie te kiezen. Het lukt u niet!

In 1984 liep ik vanuit de Utrechtse universiteit stage bij het openbaar lichaam Rijnmond; de stadsprovincie in oprichting die nooit een zelfstandige provincie geworden is. Een van de projecten was de Tweede Maasvlakte. Op onze kamer, die ik met 3 andere medewerkers deelde, stond anderhalve meter aan rapporten daarover. Mijn stagebegeleider deed er schamper over, zoals hij zich vaak geringschattend uitliet over technocratische regels. Ik vroeg hem waarom hij neerbuigend deed over deze onderzoeksrapporten en wierp hem tegen dat het toch belangrijk is dat alle risico’s, tegens en voors geïnventariseerd worden?
Hij antwoordde dat het bij beleidsmakers en bestuurders ontbreekt aan visie op maatschappij, mens en natuur; het ontbreekt bij hen zelfs op al die vlakken aan basale kennis. Daarom onderzoeken ze van alles en nog wat, brengen die onderzoeken terug tot een half A4-tje en nemen op basis van emoties beslissingen. Hij vervolgde te vertellen dat nagenoeg heel deze anderhalve meter aan rapporten ongelezen de papierversnipperaar ingaat. Zelfs van de conclusies wordt hooguit slechts een regel gebruikt bij beslissingen.

Kortom niet feiten, maar verhalen vormen de drijfveer van elk maatschappelijk debat.

En of we het nu over Halbe Zijlstra hebben die erbij was toen Poetin zijn expansiedrift toelichtte; het is niet nieuw, het is niet oud, het is nooit anders geweest. Helaas kunnen we bestuurders, waarvan bekend is geworden dat zij eens anderen bedrogen, niet serieus nemen; ze zouden een voorbeeldig leven moeten leiden al denkt onze minister-president daar anders over. Kom er maar eens om. Zouden we de afscheidsspeech van de heer Zijlstra serieus nemen, dan roept dat de vraag op hoe hij het ambt van minister dan heeft kunnen aanvaarden. Tegelijkertijd doen regeringen de laatste decennia hun best alle uitkeringsgerechtigden door overheidsdienaren te laten wantrouwen, want zoals de waard is ….

We zouden ons bovendien moeten afvragen of het vertellen van een halve waarheid minder erg is dan het vertellen van leugens. Maar wanneer we ‘halve waarheden vertellen’ ook als reden tot ontslag van ministers en staatssecretarissen zouden opvoeren, welke enkelingen mogen er dan nog wèl besturen? Ook Alexander Pechtold, Arie Slob en Sybrand Buma geloven in de verhalen die ze vertellen, ook op die aspecten die strijdig zijn met de werkelijkheid van velen zoals het belang dat we hebben de dividendbelasting voor buitenlandse investeerders ten koste van ‘onze’ schatkist te verlagen. Overigens, u en ik geloven net zo goed in onze respectievelijke verhalen!

Hoe doen we dat: eerst stellen we de kenmerken van een groep vast: aandeelhouders, arbeidsongeschikten, flexwerkers, harde werkers (hetgeen een aanduiding is voor werkenden die daarvoor betaald worden), immigranten, jongeren, kinderen, mantelzorgers, ondernemers, ouderen, Russen, schuldenaren, starters op de arbeidsmarkt, studenten, vakbonden, verstandelijk beperkten. Vervolgens maken we een wij-zij-verhaal: arbeidsongeschikten kosten de samenleving zoveel euro, pensioengerechtigden kunnen langer doorwerken. Gaat het over mensen die deel uitmaken of ooit uitmaakten van andere culturen dan de Nederlandse dan worden de verhalen al snel gelardeerd met bijvoorbeeld ‘gewelddadigheid’ die toe te schrijven is aan brutaliteit, geloofsovertuigingen en ideologieën. Daartegenover wordt dan ‘onze eigen culturele en ideologische achtergrond’ als ‘geweldloos’ en ‘verlicht’ afgeschilderd. Allemaal halve waarheden als het al geen pertinente leugens zijn.

Omwille van ‘ons’ politiek-ideologische verhaal hadden we weinig aandacht voor de slachtoffers van Saddam Hoessein’s moordpartijen zolang Westerse landen hem zijn chemische wapens leverden. Zijn gruweldaden werden pas uitvoerig als genocide bestempeld toen hij plots onze vijand werd na zijn inval in Koeweit. Niet omwille van onze objectiviteit en ‘verlichtheid’ maar vanwege ‘ons’ politiek-ideologisch verhaal kregen we bijna niets te horen over de destructie van erfgoed in Irak door Westerse troepen, maar toen Daesh (ISIL, ISIS of IS) ten tonele verscheen en in Syrië heel wat erfgoed verwoestte, werd dat weer wel breed uitgemeten als een toonbeeld van hun waanzin.

Ik wil er maar mee zeggen: stop de hypocrisie en stel u met gezond wantrouwen ook in de eigen gelederen goed op de hoogte voor u tot een oordeel komt.

‘Eén van de meeste elementaire morele principes is dat van ‘universaliteit’:
de standaarden die we voor anderen hanteren moeten we ook voor onszelf hanteren – of zelfs strengere. Het is echter opmerkelijk in de Westerse intellectuele cultuur dat dit principe zo vaak genegeerd wordt en, indien het soms wordt vermeld, met wantrouwen wordt veroordeeld. Dit is nog beschamender wanneer men graag met de eigen Christelijke vroomheid te koop loopt en dus vermoedelijk op zijn minst al eens gehoord heeft hoe hypocrieten in de evangeliën omschreven worden.’
Naar Noam Chomsky in “Failed States: The Abuse of Power and the Assault on Democracy”(2006), waarin Chomsky bespreekt dat de Verenigde Staten een ‘mislukte staat’ worden en zo een gevaar gaan vormen voor de Amerikanen en de wereld.

Bron: “Niet feiten maar verhalen vormen de drijfveer van maatschappelijke debat” door Jonas Slaats via DeWereldMorgen op 6 februari 2018.