Het scheelde weinig of het was me ontgaan en ik weet bijna zeker dat het u ook ontgaan is. Het orakel Yanis Varoufakis heeft weer gesproken en hij heeft een analytische boodschap voor ons. Wederom een haarscherpe analyse, volgens mij:

Op 11 augustus 2020 gebeurde er iets buitengewoons, vertelt Varoufakis, iets dat in heel de geschiedenis van het kapitalisme nog nooit gebeurd is: in Groot-Brittanië werd bekend gemaakt dat de economie zijn grootste krimp ooit meemaakte, meer dan 22% omlaag in de eerste 7 maanden van 2020 en tegelijk steeg de FTSE100-index van de London Stock Exchange (de aandelenmarkt) met 2%. Dezelfde dag, in de Verenigde Staten van Amerika, dat stil was gevallen en waar niet alleen de economie een diepe recessie kende maar waar zelfs het hele land begon te lijken op een staat in verval, steeg in Wall Street de S&P500-index tot een hoogtepunt.

De aandelenmarkt blijkt in een nieuwe fase van postkapitalisme gekomen te zijn

Nu zijn we niet allemaal economen; dus is het nodig om deze zonderlinge woorden te duiden.

Vóór 2008 gedroegen de geldmarkten zich al niet menslievend. Massale ontslagen bij een bedrijf werden meestal gevolgd door een stijging van het aandeel van de firma die haar werknemers loosde, maar er zat toen nog een zekere ratio achter het verband tussen aandelenprijzen en ontslagen. Dat verband was de verwachting dat de winsten na ontslagrondes zouden toenemen; lagere loonkosten leveren misschien door het personeelsverlies wat minder omzet op, maar ook hogere winsten en dus meer dividend. Sinds 11 augustus jl. blijkt het verband tussen aandelenprijzen en winstverwachting verdwenen. De aandelenmarkt blijkt in een nieuwe, ontmenselijkte fase van ‘postkapitalisme’ gekomen te zijn.

Immers, niemand met gezond verstand kan tijdens deze wereldwijde pandemie, die alle ontwikkelde landen net zo hard raakt als armere landen, geloven dat er nog steeds speculanten zijn die geloven dat bedrijven in GB of VS binnenkort weer winst gaan maken en toch worden er volop aandelen gekocht. Het pandemie-effect blijkt op onze wereld na 2008 een onvoorstelbare kracht te hebben losgemaakt. In de wereld van nu zou het een fout zijn om nog een verband te zoeken tussen de echte wereld (die met lonen, omzet, verkoop en winsten) en de geldmarkten. Er blijkt geen verband meer nodig te zijn tussen het “nieuws” (bijvoorbeeld het bericht dat een grote multinational weer tienduizenden werknemers heeft ontslagen) en de stijging van aandelen; de situatie is nu veel, veel erger!

Wat er nu gebeurt, voorspelt niet veel goeds

In de wereld na 2008 geven speculanten kennelijk geen zier meer om de economie. Zij kunnen net als u en ik zien dat Covid-19 bedrijfswinsten aantast, leef- en levensomstandigheden verwoest en het kapitalisme heeft stilgelegd. Zij kunnen zien dat een nieuwe immense golf van armoede en verminderende vraag op komst is, en dat de pandemie de reeds bestaande klasse- en rassenverdeeldheid in elk land en in elke stad aantoont omdat sommigen onder ons wel afstandsregels kunnen toepassen, terwijl veruit de meeste anderen het risico op besmetting lopen omdat ze voor een hongerloon moeten werken om in de behoeften van hun broodheren te voorzien.

Wat we nu meemaken is niet het typisch negeren van menselijke behoeften en de standaardneiging van het kapitalisme om enkel te kijken naar winst-maximalisatie of, zoals linkse economen zeggen, ‘groei van het kapitaal’. Neen, het kapitalisme is nu in een nieuwe en vreemde fase terecht gekomen: socialisme voor een kleine groep (een oligarchie, die door centrale banken en regeringen in de watten wordt gelegd) en voor bijna alle anderen harde inleveringen en wrede competitie in een feodale industriële en technologische leefomgeving.

Wat in de week van 11 augustus 2020 in de City of London en Wall Street gebeurde, was de ommekeer: het historisch moment waarvan we later gaan zeggen: in de zomer van 2020 scheidde het financieel kapitalisme zich af van de echte mensen, met inbegrip van de ouderwetse kapitalisten die zich nog bezig houden met het produceren van diensten en goederen. Door de steun met gemeenschapsgeld tussen 2008 en nu om de banksector weer vlot te trekken, zijn bedrijven nu bijna zombies geworden. Het loskoppelen van de financiële markten van de echte economie is zonder twijfel een teken dat er iets nieuws begonnen is (dat we ‘postkapitalisme’ noemen).

Varoufakis verschilt hierover van mening met andere linkse economen. Hij denkt dat we niet kunnen weten of dit postkapitalisme beter gaat zijn dan het bestaande. Echter, wat er nu gebeurt, voorspelt niet veel goeds.

Willen wij echte democratie, goed functionerende markten en persoonlijke vrijheid dan ziet Varoufakis geen andere uitweg

Wat we volgens hem nu op korte termijn nodig hebben, is een internationaal nieuw, ‘groen’ plan dat de openbare en privéschulden op orde brengt. Dit plan zou de massa liquiditeiten, zoals fondsen die de financiële markten omhoog stuwen, inzetten voor de publieke sector, bijvoorbeeld door te investeren in groene energie.

Het probleem waar we nu voor staan is echter niet alleen dat onze oligarchische regimes zich met hand en tand zullen verzetten tegen een dergelijk programma. Een probleem is ook dat een ‘International Green New Deal’ wel heel nodig is, maar volstrekt ontoereikend om een waardige toekomst voor de mensheid na te streven.

Wat wel toereikend kan zijn is om aanvullend op de ‘International Green New Deal’ privébanken hun bestaansreden af te nemen en in één klap twee markten stop te zetten: de aandelenmarkt èn de arbeidsmarkt. Alleen zo krijgen we een postkapitalisme dat tegelijk menselijk en waarachtig is. Varoufakis beseft dat het uitermate moeilijk zal zijn om ons een technologisch geavanceerde beschaving voor te stellen zonder aandelenmarkt en zonder arbeidsmarkt. Daarover heeft hij het boek “Another Now” geschreven, waarin hij uitlegt waarom het nodig is te stoppen met deze markten, en ook met de commerciële banken waar we nu aan gewend zijn.

Willen wij echte democratie, goed functionerende markten en persoonlijke vrijheid dan ziet Varoufakis geen andere uitweg in deze postkapitalistische maatschappij.

Bron: “Yanis Varoufakis: ‘Na de pandemie en de crash van 2008 komt het gewone kapitalisme niet terug. Wat komt in de plaats?’” door Daniel Denvir via DeWereldMorgen op 26 november 2020.

Er is een video van het 5 kwartier durende gesprek tussen auteur en Jacobin-journalist Daniel Denvir en de Griekse econoom en politicus, voormalig minister van Financiën, Yanis Varoufakis, waaruit bovenstaande – vrij vertaald – ontleend is. Die video is onderaan het artikel te bekijken, dat u opent wanneer u hier klinkt.

Over het boek “Another Now” van Yanis Varoufakis publiceerde DeWereldMorgen eind september jl. een door Lode Vanoost geschreven artikel, dat u hier kunt inzien.