12 oktober 1492 In 1492 ontdekte de inheemse bevolking dat ze ‘indianen’ waren, in ‘Amerika’ woonden, naakt waren, dat zonde bestaat en dat ze trouw verschuldigd waren aan een koninkrijk in een andere wereld en een god in een andere hemel en dat deze god zondaars en kleding had uitgevonden, en mensen, die de zon, de maan, de aarde en de regen die alles nat maakte aanbaden, op een brandstapel gooide. Het maakte 1492 tot een bewogen jaar en er zouden nog veel bewogen jaren volgen, maar we slaan er een heel stel over.

9 december 1948 Eleanor Roosevelt, echtgenote van de Amerikaanse president in de tijd dat Adolf Hitler in Duitsland zijn nazistische scepter van dood en verderf zwaaide, organiseerde 58 vergaderingen met de VN-lidstaten tot er eindelijk iets op papier stond waarin zo’n beetje iedereen zich kon vinden. Waar andere landen bijvoorbeeld emancipatie voor vrouwen bepleitten, had Nederland tevergeefs haar uiterste best gedaan ‘een bede’ of een andere verwijzing naar hun christelijke god erin op te nemen. Op 9 december 1948 zei Roosevelt: “Ik geloof dat de verklaring zo goed is geworden als een verklaring zijn kan. Hij heeft geen wettelijke status, maar wel moreel gewicht.” De volgende ochtend werd de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens door de VN aangenomen, hetgeen ik beschouw als een van de knapste staaltjes van beschavingsdenken in heel de geschiedenis sinds Christoffel Columbus Amerika ‘ontdekte’.

Was indertijd naar hun mening gevraagd, dan zouden de Azteken, Cañari, Chibcha, Inca’s, Maya’s, Mixteken, Mochica, Olmeken, Teotihuacán, Tolteken, Zapoteken enzovoorts gezegd hebben: “We hoefden niet gevonden te worden, want we waren niet verloren.” Maar de geschiedenis na 1492 leerde dat hun mening niet telde. Niet alleen omdat voor hen die Universele Verklaring te laat kwam; de mening van hen, die niet uitgeroeid zijn, telt ondanks dat knappe staaltje van beschavingsdenken nog steeds niet zodra er geld te verdienen valt met de grond van hun reservaten, waarin ze teruggedrongen zijn. En dan slaan we weer wat bewogen jaren over.

21 oktober 2010 “Kijk om je heen naar wat je ongelukkig of kwaad maakt”, schreef Stéphane Hessel oktober 2010 in ‘Indigez-vous’, “en kom er tegen in opstand.” Hessel werd als sluitstuk na een veelbewogen leven op zijn 93^ste bestseller-auteur. Hij werd 20 oktober 1917 geboren in Berlijn, emigreerde in 1924 met zijn ouders naar Parijs, verzette zich tegen het Vichy-bewind van maarschalk Pétain en vluchtte in 1941 naar Londen om zich aan te sluiten bij de strijders van generaal De Gaulle. Maart 1944 keerde hij terug naar Frankrijk om voor de geallieerde invasie een communicatienetwerk op te zetten. De Gestapo arresteerde hem en stuurde hem na een gruwelijke ondervraging naar concentratiekamp Buchenwald en vervolgens naar concentratiekamp Bergen-Belsen. Voor aankomst wist hij uit de trein te ontsnappen. Na de oorlog schreef hij als functionaris van de Verenigde Naties ook mee aan de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Hoogbejaard schreef hij zijn bestseller vanuit de principes, die zijn hele leven een leidraad voor zijn denken en doen geweest waren: ‘gelijkwaardigheid’, ‘menselijkheid’ en ‘rechtvaardigheid’. Hij ageerde tegen de groeiende kloof tussen arm en rijk, tegen de manier waarop Frankrijk zijn illegale migranten behandelt, tegen de invloed van het grote geld op de persvrijheid en tegen de roofbouw op de wereld. En hij riep in zijn pamflet jongere generaties op zich vreedzaam te verzetten tegen deze tijdgeest.

Ik kan me er helemaal in vinden: “Word bewust van al het moois hier op aarde onder de blauwe lucht, de duisternis, de maan, de mist, de neerslag die alles nat of wit maakt, de rijp, de sterren, de wolken en de zon. Geniet ervan, geniet van fijne, vertrouwde mensen om je heen of dat nu familieleden, een geliefde of vrienden zijn en – en nu komt het – gun iedereen datzelfde genieten! Kijk niet weg, maar verzet je tegen iedereen die laat lijden, ook al zijn dat er best veel”.

Bronnen: “12, 10 en 11 oktober” van de Gutmensch Scheurkalender 2022 door respectievelijk Eduardo Galeano, Minka Nijhuis en de kalender-redactie.