Ik houd niet van familiegeheimen. Ze beginnen misschien onschuldig, maar groeien vaak uit tot een ingewikkeld vehikel voor de kinderen, die ermee opgroeien. Gisteren werd ik er weer met zo een geconfronteerd. Ik keek als ‘vaste gast’ van het Utrechtse filmhuis ’t Hooght naar “Verlies niet de moed”. Jan van den Brink, de nieuwe programmeur, stelde zich voor en Hella de Jonge leidde haar film in met een uitleg van de schilderijenwand die achter haar geprojecteerd werd.

Kinderen hebben volgens mij het recht, hoe beschamend of bezwarend ook, hun ouders te kennen.

Een doos blijkt de sleutel voor het oplossen van een heleboel van haar vragen. Vragen, die tot in haar 60ste levensjaar niet alleen onopgelost bleven, maar ook (onopgemerkt) aan haar bleven knagen. Ogenschijnlijk simpele vragen, zoals waarom in de huiskamer altijd een portret hing van een in onmin gevallen tante. Hoe haar ouders het indertijd in hun hoofd haalden haar en haar broer als kinderen rond etenstijd maar zonder eten alleen thuis te laten. Waarom ze plots, toen op haar openbare middelbare school een antisemitische leerkracht bleek rond te lopen, naar een Joods lyceum moest, terwijl ze niets van de Joodse tradities wist? Of waarom zij zich altijd teveel heeft gevoeld als ze met haar ouders was?

De Jonge wist ternauwernood de doos, waarvan zij het bestaan niet had vermoed, te verkrijgen. Anders had haar vader die ‘rotdoos’ weggegooid. De doos bleek gevuld met spullen uit de Tweede Wereldoorlog inclusief een familie-album. Zij besloot een film over de inhoud van de doos te maken en van de gesprekken die daaruit voortvloeiden.

In het kort kwam de voorgeschiedenis van haar ouders erop neer dat zij als Joodse burgers in de Tweede Wereldoorlog de keus hadden om zelfmoord te plegen, hun familie, dierbaren en iedereen in de steek te laten door op goed geluk te vluchten of zich als makke schapen te laten slachten. Zij kozen voor het tweede en wisten toen niet dat zij hun verdere leven een immens schuldgevoel mee zouden dragen. Te groot, te vernietigend, te zwaar.

Op het einde van de filmmakerij confronteerde De Jonge haar vader ermee dat hij een camera nodig heeft om openheid van een hoop zaken te geven. Haar vader, een ooit gevierd schrijver* van onder meer de KRO-serie “Het schaap met de vijf poten”, zegt daarop dat niet hij een camera nodig heeft, maar zij om hem eindelijk eens te confronteren met zijn verleden en hem de vragen te stellen die zij voor hem heeft.

In het geval van De Jonge zijn met het blootleggen van het immense schuldgevoel de familieverhoudingen hersteld.

Als gezegd, ik houd niet van familiegeheimen en denk dat iedere ouder er goed aan doet haar of zijn kinderen, uiterlijk zodra die als volwassenen hun eigen zelfstandige koers gaan ‘varen’, eens uit de doeken te doen hoe zij de andere ouder ontmoet hebben, wat daar allemaal aan vooraf ging en wat er naderhand allemaal aan belangwekkends gebeurd is. Kinderen hebben volgens mij het recht, hoe beschamend of bezwarend ook, hun ouders te kennen.

Bronnen: “Verlies niet de moed” van Hella de Jonge inclusief haar inleiding en de vragen en antwoorden achteraf (in goed Nederlands aangeduid als ‘Q&A’) op 25 april 2017. Klik hier voor de website van ‘Verlies niet de moed’.

____________
* “Ik hoor de laatste tijd steeds vaker van krantenjongens, die begonnen zijn als miljonair” Klik hier voor een overzicht van het werk van de vader van De Jonge.