Modiaal kapitalisme. Fysisch geograaf en internationaal onderzoeksjournalist Nick Meynen schetst in zijn nieuwste boek “Frontlijnen, een reis langs de achterkant van de wereldeconomie” een onthutsend beeld van de desastreuze effecten van het globale kapitalisme. Hij stelt: “We leven in een bubble die vroeg of laat zal barsten.”

Zo verscheen er op 9 mei 2017 een artikel in Le Monde met als de inhoud:
1. Alle parameters rond klimaatopwarming staan in het rood,
2. het gaat allemaal veel sneller en slechter met het klimaat dan we denken en
3. de doelstellingen, die eind 2015 vastgelegd werden tijdens de klimaatconferentie ‘COP21’ in Parijs, zullen we niet halen.
De argeloze Journaalkijker zou verwachten dat bij dit soort nieuws stil gestaan wordt. Dat is niet zo. Dat is namelijk slecht voor de kijkcijfers en dat is het enige waarop de Nederlandse programmamakers ‘afgerekend worden’ en dus telt voor hen ‘kijkcijfers’ en niet ‘relevantie’. Dit is een uitwas van ons kapitalisme: hoewel wij met elkaar meemaken dat we geologisch gezien in de ‘sixth mass extinction’ zitten, de zesde periode sinds er leven op aarde is van massale uitsterving van dieren en planten, passeert zo’n bericht als in Le Monde zonder rimpelingen in de mainsteammedia te veroorzaken. We worden gewoon onwetend gehouden terwijl we via onze media wel Feijenoord, Mollema, OG3NE en Verstappen op de voet volgen.

Om nog enigszins het hoofd te bieden aan de gevolgen van de opwarming van de aarde is mondiaal economische krimp nodig; een verlaging van het gebruik van grondstoffen, bepleit Meynen. De Verenigde Naties (VN) schat dat er tegen 2050 20% meer mensen zullen zijn dan nu. En de VN schat ook dat die mensen tegen 2050 ongeveer 200% meer zullen consumeren dan wij nu. Het is het wereldwijd aangehangen economische kapitalisme dat steeds meer ‘consumeren’
1. aanmoedigt,
2. mogelijk maakt en
3. meer consumeren zelfs voorstelt als een daad van ‘goed burgerschap’.
Het grootste probleem is dus niet de hoeveelheid mensen, maar het volume aan grondstoffen dat we consumeren. We plegen in lijn met het kapitalisme roofbouw op grondstoffen en op mensen aan de onderkant van de verschillende samenlevingen, indachtig Ghandi’s “Er is genoeg voor ieders noden, maar er is niet genoeg voor ieders hebzucht.”

En als we het dan toch over oude wijsneuzen hebben, zelfs de Schotse econoom, filosoof en schrijver Adam Smith (1723 – 1790), de peetvader van het kapitalisme, heeft 250 jaar geleden (!) al gezegd dat kapitalisme een eindige groeifase zou kennen omdat economische groei niet eeuwig kan blijven duren. Vermoedelijk beleven we nu – leuk of niet en of we er wel of geen aandacht aan besteden – de nadagen van het kapitalisme.

Kijkcijfers, lobbygroepen, overheden die de belangen van grootdrijven zwaarder laten wegen dan welzijn voor iedereen, echt alles wordt in dienst gesteld om zolang mogelijk private winsten te maken in het belang van enkelen, ook al is er allang consensus over dat we hiermee desastreuze rampen over ons, ons welzijn en heel de wereld afroepen. Zo werd, klimaatakkoorden ten spijt, door ECB, Eurogroep met als voorzitter Jeroen Dijsselbloem en IMF aan Griekenland opgelegd ‘buitenlandse investeringen te promoten inclusief het verlagen van het aantal milieuvergunningen’. Daardoor worden nu in Griekenland bij nieuwe projecten nauwelijks nog milieueffectrapportages opgesteld. En dat terwijl een Canadees mijnbouwbedrijf, de Eldorado Gold Corporation, van de ontstane situatie gebruik maakt een project nabij de Griekse plaats Skouries uit te voeren waarbij 670.000 ton arsenicum vrijkomt, in theorie genoeg om de hele wereldbevolking 3x te doden. Eldorado Gold betaalt hier overigens geen belasting aan Griekenland over door te werken met een financiële constructie via Nederland.

En hoe onrechtvaardig verdeelt kapitalisme profijt en kwalijke gevolgen?
Wie ondervinden de gevolgen van toenemende droogte, wie profiteren van de activiteiten die die droogte doen toenemen en wie betaalt ervoor?
Wie ondervinden de gevolgen van het mondiaal stijgend aantal doden dat valt door luchtverontreiniging, wie profiteren van de activiteiten die bijdragen aan de toename van luchtverontreiniging en wie betaalt ervoor?
Wie ondervinden de gevolgen van het toenemend aantal orkanen, wie profiteren van de activiteiten waardoor het aantal orkanen toeneemt en wie betaalt ervoor?
Wie ondervinden de gevolgen van het toenemend aantal overstromingen, wie profiteren van de activiteiten waardoor overstromingen van rivieren en zeespiegelstijging ontstaan en wie betaalt ervoor?
En waarom betalen de grootbedrijven daar niet aan mee, als zij direct of indirect dergelijke milieurampen veroorzaken?

Amerikaans aardwetenschapper, biogeograaf, evolutionair bioloog, fysioloog, milieuwetenschapper en sinds juni 2002 hoogleraar in de geografie aan de Universiteit van Californië in Los Angeles professor Jared Diamond vat dat zo samen: We zitten op een onmogelijk vol te houden koers (…) en daarom zullen onze milieuproblemen opgelost moeten worden. De vraag is of dat op een manier zal gebeuren door epidemieën, genocide, hongersnoden, ineenstortingen van samenlevingen en/of oorlog, of op een manier die we zelf kiezen.

Echter, voor we aan oplossingen gaan denken, zullen we eerst moeten weten wat er aan de hand is en de grote vraag in ons systeem van kapitalistisch winstdenken, waarin ook actualiteiten en nieuws enkelen vooral winst moeten opleveren, is hoe we daar achter gaan komen.

Meer lezen: “Frontlijnen, een reis langs de achterkant van de wereldeconomie” (2017) door Nick Meynen, ISBN 9789462670914, uitgegeven door Epo in Antwerpen.

Bron: “Nick Meynen: “We leven in een bubble die vroeg of laat zal barsten”, Interview” door Thomas Decreus via de website van De Wereld Morgen op 12 mei 2017 en de biografie van Nick Meynen via zijn blogsite op WordPress op 15 mei 2017.