Dat staatshoofden en hun gevolg van over de hele wereld naar COP26 in Glasgow zijn gekomen, zal niemand ontgaan zijn. Ze zouden daar samen maatregelen gaan uitwerken om de opwarming van de aarde zeker onder de 2ºC en liefst onder de 1,5ºC te houden, zoals vastgelegd in het vorige klimaatakkoord; dat van Parijs in 2019.

De eerste ‘Conference of the parties’, COP1, was is 1995 in Berlijn; wat zijn we inmiddels opgeschoten?

Maar dat is natuurlijk wat voor de schermen gebeurt. Achter de schermen is het verhaal weer in en in triest. Enerzijds zijn er de grote, mooie verklaringen, die op dat soort bijeenkomsten te berde gebracht worden, en anderzijds ondervinden we de gevolgen van het gebrek aan waarmaken van die ambitieuze doelen: aanpak. Onze minister-president riep het letterlijk: actie, actie, actie*, terwijl hij niet met groenlinks en de PvdA een kabinet wil vormen; deze neoliberale politieke partijen links in het politieke spectrum zijn hem wat betreft klimaataanpak veel te radicaal. Echter, gelekte documenten van Unearthed, een groep van onderzoeksjournalisten verbonden aan Greenpeace, leren ons waar die kloof tussen woord en daad vandaan komt. Ze tonen ons hoe achter de schermen de machtigen op aarde, zeg maar Het grote geld, lobbyen om hun belangen boven alles veilig te stellen door de conclusies van het aankomende IPCC-rapport af te zwakken. Er schijnt zelfs een vooralsnog invloedrijke lobby te zijn van de financiële wereld om klimaatverandering aan hen over te laten. Zelfregulering is de kern van haar voorstellen. “Het is zelfs nog erger. Niet alleen werden deze voorstellen opgesteld door bedrijven als JP Morgan Chase, BlackRock, BNP Paribas en andere, die zwaar investeren in fossiele energie, maar een groot deel van deze bedrijven zal ook de leiding krijgen over de opvolging van de besluiten van de COP26”, stelt de Europese organisatie Corporate Observatory (CEO) die economische lobbygroepen rond EU-instellingen in de gaten houdt.

Stop maar niet met roken, want misschien wordt er wel een medicijn tegen longkanker ontwikkeld

Om de opwarming van de aarde tegen te gaan, moeten minstens 80% van de steenkoolreserves, 50% van de gasreserves en 30% van de oliereserves in de grond blijven. Australië en Japan pleiten er daarentegen voor om op grote schaal te rekenen op Carbon Capture and Storage (CCS), een techniek waarbij men een deel van de uitstoot opvangt en opslaat, opdat ons nageslacht niet vergeet hoe wij de aarde verziekt hebben, voeg ik daar cynisch aan toe. Vertegenwoordigers van Saudi-Arabië en andere olie-exporterende landen willen eveneens dat het IPCC deze conclusie schrapt uit haar rapport. “Dit is geen beleidsneutraal statement, aangezien bijvoorbeeld technologische vooruitgang een sleutelrol zou kunnen spelen”, zo becommentariëren ze deze conclusie van het IPCC.

Ze roepen actie! actie! actie! en gaan daarna weer aan het werk om de economische groei ten gunste van enkelingen te bevorderen

Naast de gas-, olie- en steenkoolindustrie is ook de vleesindustrie één van de grootste veroorzakers van de voor veel mensen gevaarlijke klimaatverandering. Een studie uit 2018 in het wetenschappelijk tijdschrift Science concludeerde dat de landbouwsector door een overstap naar een plantaardig voedselpatroon wereldwijd meer dan 3.000.000.000 ha minder grond in beslag zou nemen en bijna 50% minder broeikasgassen zou uitstoten. Uit de gelekte documenten van Unearthed/Greenpeace blijkt nu dat regeringsleden van Argentinië en Brazilië druk zetten om alle verwijzingen naar de impact van de vleesproductie te schrappen.

Het meest verbazingwekkend vind ik hoe weinig ophef deze lekkage veroorzaakte.

Natuurlijk, de grote klimaatboeven hebben financiële redenen om verwarring te zaaien. In totaal investeerden bedrijven en overheden de afgelopen twee eeuwen zo’n $ 25.000.000.000.000 in boorputten, elektriciteitscentrales, mijnen, olietankers, pijpleidingen en raffinaderijen. Hoe onethisch het de afgelopen decennia ook was om nog in deze sectoren te investeren; van een deel van die investeringen weglopen, wat om klimaatverandering binnen de perken te houden noodzakelijk is, zou kapitaalvernietiging betekenen. Zoiets is in het huidige economisch denkraam dan ook vrijwel ondenkbaar. In plaats van bindende maatregelen te nemen, gedragen overheden zich als verdedigers van hun multinationals. “De fossiele industrie is aan het winnen”, schrijft ook columnist en redacteur van de Financial Times Edward Luce over het beleid van de Amerikaanse president Joe Biden. “Als de VS – dat 70% meer uitstoot dan een gemiddeld rijk land – niet van steenkool kan afstappen”, gaat Luce verder, “hoe zou het dan China en India overtuigen?” De oorzaak zoekt Luce niet ver: “De kloof tussen beloftes en de realiteit wordt verklaard door de blijvende macht van grote lobbygroepen.”

Eerst het hemd en eventueel een ander keertje de rok

Rijke landen zouden volgens mij het voortouw moeten nemen bij de aanpak van de klimaatcrisis, omdat zij daarvoor de grootste verantwoordelijkheid dragen. Dat hadden ze van mij al sinds het rapport “Grenzen aan de groei” (1972) van ‘De Club van Rome’ moeten doen. In 2009 heeft nog een groot aantal rijke landen, waaronder leden van de Europese Unie, toegezegd om tegen 2020 jaarlijks $ 100.000.000.000 aan klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden vrij te maken. Deze landen zouden op de klimaattop een solide en transparant plan moeten voorleggen hoe dat geld de komende vijf jaar elk jaar zal worden uitbetaald en hoe het zal worden besteed aan het omgaan met de gevolgen van de klimaatcrisis, aan de ontwikkeling van schone energiesystemen en aan de uitstap uit fossiele brandstoffen. Echter, ook deze belofte zijn die landen weer niet nagekomen.

Woorden, daden en gevolgen

Elk moment dat regeringen van rijke landen zich richten op winstcijfers van bedrijven in plaats van op het vinden van oplossingen voor de aanstaande klimaatcrisis kost mensenlevens. Ik vind het daarom schandelijk dat de huidige regeringsleiders, inclusief onze minister-president, zich vooralsnog alleen voor de bühne druk maken over de klimaatproblematiek, want ook in Nederland zouden we onze energiehonger moeten gaan beperken en laten wij kans na kans liggen om over te gaan op duurzame energie.

Bronnen: “Uitgelekte documenten onthullen hoe de grote vervuilers achter de schermen lobbyen tegen klimaatactie” door Seppe De Meulder, “COP26: Voer het klimaatakkoord van Parijs uit en stop het tijdperk van fossiele brandstoffen” door Greenpeace en “De G20 faalt over de aanpak van de klimaatcrisis” door Marc Vandepitte en “COP26 wordt grootste greenwash-event in de geschiedenis” door Lode Vanoost; alle vier via DeWereldMorgen op respectievelijk 26, 28 en 31 oktober 2021 en op 2 november 2021.

* Integraal hier het nagekomen artikel met de kop “Nederland tekent verklaring einde fossiele steun niet in Glasgow” door het Algemeen Nederlands Persbureau via Binnenlands nieuws van het Reformatorisch Dagblad op 3 november 2021 om 13:57uur (arceringen door GjH):

Op de klimaattop in Glasgow wordt donderdag naar verwachting een verklaring naar buiten gebracht waarin diverse landen beloven dat ze uiterlijk eind volgend jaar stoppen met overheidssteun aan fossiele brandstofprojecten. Een Nederlandse handtekening komt daar vooralsnog niet onder te staan, ook al riep demissionair premier Mark Rutte maandag in Glasgow nog op tot meer „actie en uitvoering” om de opwarming van de aarde tegen te gaan.

Het demissionaire kabinet laat besluiten over de steun aan fossiele industrie over aan het volgende kabinet, laat een woordvoerder van het ministerie van Financiën weten. Hij verwijst naar een stuk waarin het kabinet eerder dit jaar aangaf dat het „aan het volgende kabinet is om het ambitieniveau te bepalen”.

Rutte ging in Glasgow niet inhoudelijk in op vragen over de exportkredietverzekeringen en de verklaring. „Ik kan niet op alle onderdelen zeggen wat Nederland precies zal doen”, zei hij tijdens zijn bezoek. „In algemene zin geldt natuurlijk dat we heel positief kijken naar elke mogelijkheid om gezamenlijk tot iets te komen”, voegde Rutte eraan toe.

De verklaring is een initiatief van de Britse regering. Ook de Europese Investeringsbank, waar Nederland een paviljoen mee deelt op de top, is erbij betrokken. In een conceptversie die het ANP heeft ingezien wordt verwezen naar het doel om de opwarming binnen de 1,5 graad te houden. Daarom moet volgens de opstellers de steun voor projecten met steenkool, olie en gas snel worden afgebouwd. Zo’n 20 landen staan er welwillend tegenover.

Nederland helpt met zogeheten exportkredietverzekeringen bedrijven die willen meedoen aan grote projecten in het buitenland. Daar gaan miljarden euro’s per jaar in om. Als een groot project niet via commerciële bedrijven te verzekeren is, springt de overheid bij. De verzekeringen en garanties worden verleend door Atradius DSB, dat door Financiën wordt aangestuurd.

Fossiele brandstofprojecten vormen een aanzienlijk deel van alle exportsteun die Nederland verleent. Zo helpt Atradius DSB het maritieme bedrijf Van Oord bij een grootschalig aardgasproject voor de kust van Mozambique. De overheid stelde zich voor ruim 900 miljoen euro garant. In een document van Atradius wordt wel genoemd dat het project „significante” negatieve effecten op het milieu kan hebben, maar dat was geen reden om niet mee te werken.

Financiën wijst erop dat Nederland zich intussen wel inzet voor „het agenderen van en het maken van internationale afspraken over de vergroening van de exportkredietverzekeringen”. Eind deze maand houdt ons land daar zelfs een conferentie over. Niels Hazekamp van de organisatie Both Ends, die al jaren onderzoek doet naar fossiele exportsteun, noemt het niet tekenen van de verklaring „een gemiste kans”. Volgens hem gaat het gasproject in Mozambique meer CO2-uitstoot veroorzaken dan Tata Steel, de grootste uitstoter van Nederland. Hij wijst erop dat de Verenigde Staten de verklaring vermoedelijk wel gaan tekenen. „Nederland zegt bij de kopgroep te willen horen, maar voegt de daad niet bij het woord.”