Het gebeurt niet vaak dat ik overdag een boek lees. Overdag is bij mij meer om ‘te doen’. Met het boek “De kanarie in de kolenmijn” van Ewald Engelen en Marianne Thieme ging dat anders. Afgelopen week las ik beide boeken met dezelfde titel overdag uit.

Het ministerschap in Nederland zou je kunnen zien als een stage om na afloop bij een grootbedrijf ver boven de Balkenende norm te kunnen incasseren.

Ik had het boek pas geleden gekocht tijdens een presentatie van de schrijvers in Utrecht. Thieme hield ons die avond voor dat een planeetbrede aanpak nodig is om de problemen, die veroorzaakt worden door te massale oogsten, uitputting van de aarde en omgevingsvervuiling, het hoofd te bieden. Zij vertelde erbij dat we daarvoor fundamenteel anders moeten gaan denken. Zo moeten we volgens Thieme bijvoorbeeld af van korte termijndoelen zoals groeicijfers, kwartaalcijfers en ad hoc overheids- en regeringsbeleid.

Terwijl ik deze week haar bijdrage aan ‘De kanarie’ las, werd het onderzoek van het RIVM gepresenteerd over de effecten van het verhogen van de maximum snelheid op Nederlandse snelwegen. Slechts 5,5% van de onderzochte trajecten, waar nu 130 km/u gereden mag worden, was vuiler dan in 2010, en op de overige 94,5% van de trajecten was de lucht schoner. Tot hier goed nieuws, zou je denken. In de toelichting viel het masker van minister Melanie Schultz van Haegen (VVD), die ook de baas van het RIVM is: doordat auto’s schoner zijn gaan rijden wordt het meer vervuilende effect door harder te rijden ‘onder de streep’ meer dan gecompenseerd. Doel is bij deze minister niet er ‘alles aan te doen wat we kunnen’ om de afspraken van de klimaattop COP21 in Parijs na te komen. Bovendien staan naar mijn mening tegenover de extra vervuiling door het verhogen van de maximumsnelheid alleen de winst dat Nederlandse automobilisten hooguit 5 minuten eerder op hun bestemming zijn: tijdwinst, ook zo’n korte termijndoel.

Engelen besprak in zijn bijdrage aan de avond de huidige politieke schizofrenie van aan de ene kant en in het klein goede en leuke initiatieven stimuleren en aan de andere kant in het groot meer van hetzelfde nastreven. Daaruit blijkt volgens hem (en mij) dat politici geen zicht hebben op de oorzaak van de problemen waarmee we kampen: het grote geld regeert, waardoor juist de grote problemen zoals verspilling en vervuiling niet aangepakt worden, maar ieder wel een waterbesparende douchekop wordt aangepraat. Politiek is te ver van burgers af komen te staan. Het ministerschap in Nederland zou je kunnen zien als een stage om daarna bij een grootbedrijf ver boven de Balkenende norm te kunnen incasseren. Zo zei Engelen het niet, maar zo begreep ik hem wel. Van ‘democratie’ zijn we in een ‘corpocratie’ terecht gekomen. Dat zei hij wel. En nog veel meer interessants.

‘De kanarie’ is een boek voor iedereen, die durft na te denken wat voor ons nageslacht juist is vandaag te doen.

Terwijl ik deze week zijn bijdrage aan ‘De kanarie’ las, werd Donald Trump gekozen tot 45ste president van de Verenigde Staten van Amerika (hier verder met ‘Amerika’ aangeduid). Achteraf logisch. Had Barack Obama 8 jaar geleden zijn presidentschap niet verworven met de belofte “Yes, we can”? Die droom is voor veel Amerikanen niet uitgekomen:
· 1 op de 6 Amerikanen, bijna 50.000.000 in totaal, leeft op of onder de armoedegrens van krap $ 500 per maand,
· Ruim 45.000.000 Amerikanen zijn in hun levensonderhoud afhankelijk van voedselbonnen,
· 1 op de 100 volwassen Amerikanen – een wereldrecord – zit in de gevangenis,
· 46 van de 50 Amerikaanse staten balanceren op het randje van faillissement,
· Amerika heeft met 17% van het bruto binnenlands product (bbp) het duurste zorgstelsel per hoofd van de bevolking,
· Amerikanen hebben samen ongeveer $ 1.800.000.000.000 aan studie- en creditcardschulden; de hoogste schuldenlast ter wereld,
· Amerika is economisch het meest ongelijke land van de Westerse wereld; de kloof tussen rijk en arm is zo groot dat de rijkste 1% 40% van de welvaart bezit,
· Amerika is met $ 900.000.000.000 dollar per jaar nummer 1 in wapenexport,
· Amerika telt meer wapens dan inwoners: 112 wapens per 100 inwoners,
· Het defensiebudget van Amerika is met $ 700.000.000.000 per jaar hoger dan dat van Afrika, Europa en het Midden-Oosten bij elkaar en
· Amerika is volgens de Wereldgezondheidsorganisatie nummer 33 in levensverwachting.
Is het dan vreemd dat mensen, die verandering zeggen te brengen, zoals Bernie Sanders* en Donald Trump, hoger scoren** dan mensen die meer van hetzelfde zullen brengen zoals Hillary Clinton? En dat geldt ook voor de dagelijks groeiende groep ontevredenen in de Europese Unie en in Nederland.

Ik bedoel hiermee te zeggen dat na 40 jaren gepropageerd neo-liberaal beleid door conservatieve, door linkse en door rechtse politieke partijen ook in Nederland het geduld opraakt. Terwijl voor multinationals, die hier actief zijn, al 40 jaren de wegen vrijgemaakt worden om onbelast en vrijelijk hun gang te gaan worden voor mensen als u en ik het leven duurder, perspectieven steeds onzekerder en de schulden hoger: hogere lasten en – zoals mij laatst vanwege het ‘eigen risico’ deed besluiten – verminderde toegang tot de gezondheidszorg. Uiteraard wensen steeds meer mensen een radicaal ander beleid. Hierin schuilt volgens mij het bij referenda afwijzen van de Europese grondwet, het afwijzen van het verdrag met Oekraïne en de Brexit. En bij verkiezingen: de winst van de polariserende Trump en de winst voor Wilders met zijn eenmanspartij.

Ik adviseer iedereen, die durft na te denken wat voor ons nageslacht juist is vandaag te doen, ‘De kanarie’ te lezen. Ik verklap er graag over dat wat mij bij het lezen ervan duidelijk werd, is dat – vrij naar Engelen in dat boek – de Partij voor de Dieren van Marianne Thieme en de haren geen single-issue-partij is, maar de largest-issue-partij die je maar kunt bedenken. Dat is anders dan de partijnaam doet vermoeden.

Bronnen: “Lezing Ewald Engelen + Marianne Thieme – Kanarie in de kolenmijn” op 27 oktober 2016 in ‘Molen de Ster’ te Utrecht, “De kanarie in de kolenmijn” door Ewald Engelen en “De kanarie in de kolenmijn” door Marianne Thieme, beide in 2016 als één boek uitgegeven door Prometheus in Amsterdam en “De status quo heeft gisterennacht grandioos de Amerikaanse verkiezingen verloren” door Rob Wijnberg in De Correspondent via https://decorrespondent.nl op 9 november 2016.

Klik hier voor meer informatie over het boek.

* Bernie Sanders is naar verluid tijdens het campagnevoeren zowel door zijn Democratische Partij als door de mainstream-media tegengewerkt. By the way degenen die dat deden zullen zich nu wel afvragen hoe goed zij daaraan gedaan hebben, maar als hadden komt is hebben te laat. Dat geldt ook ons. Nu!
** Ik besef dat dit ‘kort door de bocht’ is. Feitelijker is de formulering: Clinton verwierf meer stemmen en Trump behaalde meer kiesmannen aan zijn zij. Lees het dus als ‘hoger scoren voor wat betreft het aantal kiesmannen, hoewel beiden nagenoeg evenveel stemmen haalde; Clinton nèt iets meer.’ De gevolgde redenering, die er op neerkomt dat ‘wie wind zaait storm zal oogsten’, gaat hier wèl onverminderd op.